آنچه درباره جنگ ایران و عراق به ما نگفته‌اند!

گلف(پایگاه منتظران شهادت): ارتش عراق در 31 شهریور ماه 1359 تجاوز نظامی گسترده خویش را به ایران آغاز کرد. نقشهٔ اولیه صدام، یک پیروزی سریع در حداکثر چند هفته بود. رویایی که با مقاومت همه جانبه نیروهای ایرانی هیچ وقت به وقوع نپیوست و یک جنگ فرسایشی طولانی را رقم زد. این جنگ در نهایت پس از حدود ۸ سال در مرداد ۱۳۶۷ با قبول آتش‌بس از سوی دو طرف و پس از به جا گذاشتن یک میلیون نفر تلفات و ۱۱۹۰ میلیارد دلار خسارات به دو کشور خاتمه یافت.

 

مقدمه

جنگ در شرایطی به ایران تحمیل شد که نیروهای نظامی وضعیت مناسبی نداشتند و در وضعیت برابر با ارتش عراق نبودند. تجربه ۹ ماهه فرماندهی بنی‌صدر در جنگ هم نشان داد که با روش‌های مرسوم و کلاسیک مبتنی بر جنگ‌های متقارن نمی‌توان جنگ را پیش برد.

امام خمینی (ره) دفاع در برابر دشمن بعثی را دفاع مقدس نامیدند و به این دفاع قداست بخشیدند. قداست‌بخشی به دفاع موجب شد تا مردم انقلابی و مذهبی نگاه متفاوتی نسبت به جنگ پیدا کنند و هر کس چه مرد و چه زن و چه پیرمرد و چه پیرزن به دنبال یافتن نقش خود در دفاع مقدس همچون انقلاب اسلامی باشد.

دفاع مقدس مبتنی بر راهبرد دفاع همه‌جانبه بود. این راهبرد نه تنها پیروزی در جنگ را رقم زد، بلکه دستاوردها و تجارب بسیاری هم به همراه داشت. برای فهم چرایی جنگ تحمیلی باید به مناقشات مرزی دو کشور در طول تاریخ نگاه کرد. مناقشاتی که حکومت ایران با همسایه غربی خود از زمان صفوی داشت. در این مدت مرز ایران و عراق بارها دچار تغییر و جابجایی شده‌است. اما با امضای پیمان ۱۹۷۵ الجزایر که جزء پیمان‌های بین‌المللی معتبر می‌باشد، حد و حدود دقیق مرز ایران با عراق مشخص شده و تاکنون دچار تغییر نشده‌است.

در اوایل سال 1359ش بود که صدام رسما اعلام کرد عهدنامه الجزایر به نفع ایران بوده و سه شرط را برای توقف رویکرد خصمانه بغداد علیه ایران اعلام نمود. صدام که با پیمان کمپ دیوید و صلح مصر با اسرائیل قاهره را به فروختن آرمان اعراب متهم و خود را رهبر جهان عرب معرفی می‌کرد خواستار خروج بی‌قید و شرط ایران از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، بازگرداندن اروندرود به حالت قبل از ۱۹۷۵ و به رسمیت شناختن خوزستان با نام عربستان شد.

با استناد به همین بهانه بود که صدام در تصاویر تلویزیونی عهدنامه الجزایر را پاره کرد و جنگی هشت‌ساله و فرسایشی را علیه ایران به راه انداخت؛ نبردی که در نهایت اهداف صدام را جامه عمل نپوشاند و با آتش‌بس میان دو طرف و پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل به پایان رسید. اما جاه طلبی‌های صدام که پایانی نداشت با حمله عراق به کویت ادامه پیدا کرد که با واکنش آمریکا و در قالب عملیات طوفان صحرا روبه‌رو شد؛ امری که باعث شد صدام برای فیصله مسائل با ایران دوباره قرارداد الجزایر را بپذیرد و بر آن صحه گذارد.

امام خمینی(س) در همان روز در پیامی رادیو-تلویزیونی به ملت ایران عامل حمله صدام به ایران را تحریک امریکا دانستند و به رژیم عراق در شروع تجاوز هشدار دادند؛ «…بعض نکات باید گفته بشود: یکى اینکه گمان نکند ملت ما که دولت ایران و ارتش ایران عاجز از این است که جواب به اینها بدهد. هر وقتى که مقتضى بشود من پیامى به ملت خواهم داد و به صدام حسین و امثال او خواهم ثابت کرد که اینها، این اذناب امریکا قابل ذکر نیستند و ما همیشه بنا داریم که در این برخوردها، طورى برخورد بشود که جواب برخورد آن‌ها داده بشود که به ملت عراق- خداى نخواسته- صدمه‌‏اى وارد نشود. لکن ما عازم بر این هستیم، مصمّم بر این هستیم که اگر عراق حدّ خودش را نداند و تجاوز را تکرار بکند، ما دستور بدهیم و ملت ما بسیج بشوند و آن وقت براى ملت عراق معلوم باشد که ما با آنها هیچ کار نداریم، بلکه این صدام حسین است که به واسطه تحریک امریکا به ما تجاوز کرده است و ما اگر جوابى به او بدهیم، هر گز به ملت عراق، که برادر ما هستند، مربوط نیست.»(صحیفه امام،جلد 13)

علل و زمینه‌های جنگ ایران و عراق

از نخستین تنش های جدی میان ایران و عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی، می‌‎‌توان به حملات پراکنده رژیم صدام به نقاط مختلف مرزی ایران از تاریخ 13 فروردین 1358 تا 20 ماه پس از آن اشاره کرد.

در چنین وضعیتی، با فرارسیدن سال 1359 روند تحولات داخلی و خارجی شکل جدیدی به خود گرفت. میزان تشنج در مرزهای ایران و عراق تا حد زیادی افزایش یافت؛ تا آنجاکه در 18 فروردین 1359 و فقط یک روز پیش از اعلام قطع رابطه امریکا با ایران، صدام رئیس جمهور عراق اعلام کرد ایران باید از سه جزیزه تنب بزرگ، تنب کوچک  و ابوموسی خارج شود.او همچنین گفت: «عراق آماده است با زور، تمام اختلافات خود با ایران را حل کند.»

حاکمان بغداد بر اساس این باور که توازن نظامی به نفع کشورشان تغییر کرده است و همه عوامل از جمله اوضاع ایران، وضعیت منطقه و مناسبات بین المللی به تحقق اهداف آن‌ها کمک خواهد کرد، در 31 شهریور 1359 تهاجم سراسری خود را از هوا، دریا و زمین به خاک جمهوری اسلامی ایران آغاز کردند.

اهداف عراق از این تهاجم را با توجه به همسویی منافع این کشور با امریکا در مهار انقلاب اسلامی و تمایلات توسعه طلبانه رژیم بعثی برای بهره برداری از خلأ ناشی از سقوط رژیم شاه، در سه سطح می‌توان دسته‌بندی کرد:

لغو قرارداد 1975 الجزایر؛

تجزیه ایران با جدا کردن خوزستان از آن؛

براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران.

دراین میان به نظر می‌رسد لغو قرارداد الجزایر و تسلط کامل عراق بر رودخانه اروند نازل‌ترین بخش از اهداف رژیم عراق بود که در صورت تحقق این هدف، براندازی حکومت و تجزیه ایران هم در عمل پیگیری می‌شد.

گرچه لغو قرارداد الجزایر بدون حمله سراسری امکان پذیر بود؛ لکن همان‌طورکه گفته شد، اهداف عراق از تهاجم به خاک ایران به‌طور قطع فراتر از موارد ذکر شده بود و حاکمان عراق می‌پنداشتند پس از این تهاجم، دست‌کم قادر خواهند بود قرارداد 1975 الجزایر را لغو و بدین ترتیب معضل راهیابی کشورشان به شمال خلیج‌فارس را حل کنند. (صص21-24 سیری در جنگ ایران و عراق ج 1، 1400)

–عوامل تاثيرگذار در وقوع جنگ:

آمريكا

ايالات متحده آمريكا كه در پي انقلاب اسلامي منافع خود را در منطقه از دست داده بود، به منظور بازگرداندن ايران در قالب نظام گذشته و يا حداقل مبدل نمودن آن به يك رژيم وابسته به آمريكا از ترفندهاي مختلفي از جمله؛ تقويت برخي گروه هاي داخلي، كمك به مخالفان انقلاب اسلامي، طرح كودتا و … استفاده نموده ودر نهايت با توجه به عدم دستيابي به مقصود خود، براي مقابله با نظام ج.ا.ايران، دولت عراق را براي حمله به ايران شايسته و از او به همراه ساير كشورهاي غربي حمايت كردند.

 

به گفته وبسایت نشریه فارین پالیسی (سیاست خارجی) چاپ واشینگتن، آمریکا در جریان جنگ ایران و عراق با وجود اطلاع از تصمیم عراق برای استفاده از سلاح‌های شیمیایی، کمک‌های اطلاعاتی در اختیار عراق گذاشت. این کمک‌ها پس از پیش‌بینی پیروزی‌هایی استراتژیک ایران در جبهه‌های نبرد و برای جلوگیری از پیروزی ایران در اختیار عراق گذاشته شد.

 

خبرگزاری آمریکایی یونایتد پرس از دستگیری صدام در گزارشی نوشت “این حقیقت نیز اکنون آشکار شده‌است که برنامه‌های شیمیایی و میکروبی صدام در دههٔ ۸۰ میلادی بدون حمایت آمریکا ممکن نبوده‌است.

 

در این گزارش پیتر گالبری، یکی از کارمندان وقت کمیتهٔ روابط خارجی سنای آمریکا می‌گوید که «حقیقت این است که هر گاه عراق قوانین بین‌المللی را نقض می‌کرد و از جنگ‌افزار کشتارجمعی استفاده می‌کرد، بیش از پیش، کمک‌ها و حمایت‌های مالی و سیاسی از آمریکا دریافت می‌کرد» و می‌افزاید: «قطعاً ما بر رفتار صدام تأثیر داشتیم زیرا او را به این باور رسانده بودیم که بسیار مهم است که به علت قتل‌هایی که داخل کشور خود انجام می‌دهد، تحت تعقیب قرار نگیرد.»

اتحاد جماهير شوروی

اگرچه اين كشور از خروج آمريكا از ايران مسرور و خوشحال بود، ليكن به لحاظ سياست نه شرقي نه غربي ج.ا.ايران و احساس نفوذ انقلاب اسلامي در بين ملت هاي مسلمان مستقر در شوروي سابق هراسان و نگران بود و لذا درصدد تضعيف ايران برآمده و هرچند در جنگ، به ظاهر اعلام بي طرفي كرد، اما در نهان از عراق حمايت و پشتيباني تسليحاتي نمود.

عراق دومین کشور عرب ، بعد از مصر است که در 9 آوریل  1972 میلادی (  20فروردین 1351 ) قرارداد دوستی و همکاری باشوروی امضا کرد.

در ماده  8  این قرارداد نوشته شده بود : در صورت بروز موقعیتی که دال بر مخاطره صلح هر یک از طرفین و تجاوز به صلح شده باشد ، متعاهدین معظم ، بدون درنگ برای هماهنگی مواضعشان  تماس حاصل خواهند کرد  تا خطر موجود را برطرف و صلح برقرار کنند . همچنین در ماده 9 آن نوشته شده بود : طرفین متعاهدین معظم برای تقویت ظرفیت دفاعی خود توسعه همکاری را تعقیب خواهند کرد . عراق با قرارداد دوستی و همکاری بلند مدت  ، متحد دیرینه و برجسته شوروی در جهان عرب بود . ارزش سیاسی و استراتژیک  عراق در نتیجه  موافقت نامه کمپ دوید و تصمیم مصر در پیوستن به طرح خاورمیانه ای ایلات متحده افزایش یافته بود.

فرانسه

از جمله اقدامات دیپلماتیک فرانسه استفاده از موقعیتش در شوراى امنیت براى صدور قطعنامه‌هاى متعدد با هدف فشار مضاعف بر ایران در کنار دیگر قدرت‌هاى غربى بود .

پناه دادن به منافقین و تروریست‌هاى همدست صدام و حمایت از ضدانقلاب و سلطنت طلب‌ها که هنوز ادامه دارد، از دیگر اقدامات فرانسه در 8 سال جنگ و بعد از آن مى‌باشد .

نخست وزیر فرانسه در 7 مهر ماه سال 1359 در واکنش  به حمله  عراق اظهار داشت : «عراق هیچ کاری نمی کند  جز باز پس گرفتن خاک خود».

کنت تیمرمن در کتاب خود در مورد کمک‌های فرانسه به عراق که با تشویق آمریکا انجام می‌شد، می‌نویسد: «وقتی در پی حمله ایرانی‌ها رژیم عراق شدیداً تضعیف شده بود، واشینگتن فرانسه را تشویق کرد تا تحویل اسلحه به عراق را شدت بخشد.»

كشورهای منطقه

كشورهاي منطقه با تصميم صدام براي حمله به ايران همسو بودند. البته اين همسويي بيش از آنكه ناشي از سياست ها و آرمان هاي مشترك آنها باشد، به دليل احساس خطر مشترك اين كشورها از نفوذ انقلاب اسلامي بود.

كشورهاي پادشاهي عربی ضمن نگراني از تسلّط  صدام بر شمال خليج فارس و خوزستان، در پي تنبيه ج.ا.ايران و جلوگيري از نفوذ و گسترش انقلاب اسلامي به كشور و بين مردم خود بودند (كويت، اردن، عربستان سعودي و …).

نیروهای طرفین

پنج میلیون ایرانی در دفاع مقدس  شرکت کردند که از این تعداد 190 هزار نفر به شهادت رسیدند. در این جنگ 217 هزار ارتشی، 2 میلیون و 130 هزار نیروی بسیجی به همراه 200 هزار نیروی سپاه، شهربانی و ژاندارمری در مقابل تجاوز دشمن ایستادند.

هیچگاه آمار رسمی از تلفات نیروهای عراقی در دوران دفاع مقدس اعلام نشد. ولی برای نخستین بار یاسین المعموری رئیس جمعیت هلال احمر عراق اعلام کرد جنگ هشت ساله ای که عراق علیه ایران داشت بیش از دو میلیون کشته و زخمی برای دولت بعث به همراه داشت. در ادامه به معرفی قوای ایران و عراق دراین جنگ می‌پردازیم:

 

ارتش جمهوری اسلامی ایران
زمینی	هوایی	دریایی
شامل 8 لشکر و 5 تیپ مستقل	پایگاه یکم شکاری (تهران)	نیروی رزمی 421 در بندر بوشهر
لشکر 21 پیاده حمزه	پایگاه دوم شکاری (تبریز)
لشکر 16 زرهی قزوین	پایگاه سوم شکاری (همدان)
لشکر 28 پیاده کردتسان	فرمانده پایگاه چهارم شکاری (دزفول)
لشکر 27 زرهی شیراز	پایگاه ششم شکاری (بوشهر)
لشکر 58 تکاور ذوالفقار	فرمانده پایگاه هفتم شکاری (شیراز)
لشکر 64 پیاده ارومیه	پایگاه هشتم شکاری (اصفهان)
لشکر 77 پیاده خراسان	پایگاه یکم ترابری (تهران)
لشکر 81 زرهی کرمانشاه	پایگاه هفتم ترابری (شیراز)
لشکر 84 پیاده خرم‌آباد	پدافند هوایی قصر فیروزه (تهران)
لشکر 88 زرهی زاهدان	فرماندهی اطلاعات و شناسایی هوایی دوشان تپه (تهران)
لشکر 92 زرهی اهواز	لجستیک هوایی دوشان تپه (تهران)
لشکر 23 نوهد	پایگاه وحدتی دزفول
لشکر 30 پیاده گرگان
لشکر 40 پیاده سراب

 

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
زمینی	هوایی	دریایی
لشکر 27 محمد رسول‌الله(ص)		قرارگاه دریایی نوح
لشکر 25 کربلا		قرارگاه دریایی مسعودیه
لشکر 31 عاشورا
لشکر 41 ثارالله
لشکر 8 نجف
لشکر 17 علی بن ابیطالب(ع)
لشکر 14 امام حسین(ع)
لشکر 16 قدس
لشکر 19 فجر
لشکر 10 سیدالشهدا(ع)
لشکر 11 امیرالمومنین(ع)
لشکر 33 المهدی(عج)
لشکر 57 ابوالفضل(ع)
لشکر 7 ولیعصر(عج)
لشکر 5 نصر
لشکر 9 بدر
لشکر 18 الغدیر
لشکر 12 قائم (عج)
لشکر 21 امام رضا(ع)
لشکر 29 نبی‌اکرم(ص)
لشکر 22 انصارالحسین(ع)
لشکر 20 زرهی رمضان
لشکر 28 زرهی صابر
لشکر 30 زرهی
لشکر 33 المهدی(عج)
لشکر 24 امام سجاد(ع)
لشکر 59 مسلم بن عقیل(ع)
لشکر 55 ویژه پاسدارن
لشکر 48 فتح
-لشکر 46 فجر
لشکر 44 قمر بنی‌هاشم
لشکر 38 زرهی ذوالفقار
لشکر 37 نور
لشکر 36 انصارالمهدی
لشکر 35 امام حسن(ع)
لشکر 66 ولی‌امر (عج)
لشکر 71 روح‌الله
لشکر72 زرهی محرم
لشکر 75 ظفر
لشکر 91 بقیةالله (عج)
لشکر 100 انصار رسول
لشکر 105 قدس
لشکر 110 خاتم‌الانبیاء(ص)
لشکر 155 ویژه شهدا
لشکر 662 بیت‌المقدس

 

ارتش عراق
زمینی	هوایی	دریایی	گارد مرزی
لشکر یکم مکانیزه (دیوانیه)	گردان 15 توپخانه	تیپ ویژه ۴۴۰ نیروی دریایی عراق	2 و 10 زرهی از پاسگاه ریاست جمهوری
لشکر 2 پیاده (کرکوک)	گردان 53 توپخانه	گردان ۴ حفاظت سکوی الامیه	گارد جمهوری
لشکر 3 زرهی (تکریت)	گردان 110 توپخانه	گردان ۱ حفاظت سکوی البکر	تیپ 9 گارد مرزی
لشکر 4 پیاده (موصل)	گردان 217 توپخانه		تیپ 10 گارد مرزی
لشکر 5 مکانیزه (بصره)	گردان 238توپخانه		تیپ 20 گارد مرزی
لشکر 6 زرهی (بعقوبه)	گردان 247 توپخانه		تیپ ۱۰۸گارد مرزی
لشکر 7 پیاده (سلیمانیه)	گردان 489 توپخانه		تیپ 703گارد مرزی
لشکر 8 پیاده (اربیل)	گردان 763 توپخانه
لشکر 9 زرهی (سماوه)	گردان 766 توپخانه
لشکر 10 زرهی (بغداد)	5اسکادران ( گردان هوایی)
لشکر 11 پیاده (سلیمانیه)
لشکر 12 زرهی (دهوک)
تیپ 31 نیروی ویژه
تیپ 32 نیروی ویژه
تیپ 33 نیروی ویژه
تیپ‌های 417 پیاده
تیپ 425 پباده
تیپ پیاده 433
تیپ یک کماندو یی
گردان کماندولشکر 40 پیاده
تیپ 4 و 5 پیاده
تیپ‌های 71
تیپ‌های 72
تیپ 3 نیروی مخصوص
تیپ 3 پیاده از لشکر 35 پیاده
تیپ 95 پیاده
تیپ 108 پیاده
تیپ پیاده 113
تیپ پیاده 118
تیپ 501 پیاده
تیپ ۲۴ مکانیزه
تیپ2‌ کماندو
تیپ 3 کماندو
تیپ 5 کماندو
گردان کماندویی لشکر ۲۰ پیاده
کماندویی لشکر ۲ پیاده.
تیپ ۶۵ نیروی مخصوص
تیپ ۸ مکانیزه از لشکر ۳ زرهی
تیپ ۶ از لشکر ۳ زرهی
تیپ ۴۴ از لشکر ۱۱ پیاده
تیپ ۱۲ از لشکر ۳ زرهی
گردان‌ تانک الطارق
گردان سیف السعد
گردان از جیش‌الشعبی
تیپ ۴۴ پیاده
تیپ ۳۳ نیروی مخصوص
تیپ ۲۶ از لشکر ۵ پیاده
تیپ ۹۳ از لشکر ۴ پیاده
تیپ‌ ۲۳ نیروی مخصوص
تیپ‌ 31  نیروی مخصوص
تیپ 32 نیروی مخصوص
تیپ ۲۵ مکانیزه
تیپ‌ ۱۶ لشکر ۶ مکانیزه
تیپ 30 لشکر 6 مکانیزه
تیپ 96 لشکر 6 مکانیزه
تیپ ۴۸ از لشکر ۱۱ پیاده
تیپ ۱۲ از لشکر ۳ زرهی
تیپ ۳۲ از نیروی مخصوص
گردان ۲۰ از نیروی دفاع‌الواجبات
یگان کماندویی از لشکر ۷ پیاده
یگان‌هایی از جیش‌الشعبی
گردان‌ شناسایی حطین
گردان شناسایی صلاح الدین
گردان شناسایی حنین
تیپ ۶۰ زرهی
تیپ ۴۲ زرهی
تیپ ۲۴ مکانیزه
تیپ ۶۰۶ پیاده
تیپ ۴۲۳ پیاده
تیپ ۵۰۵ پیاده
تیپ ۷۰۴ پیاده
تیپ حله
تیپ ۳۲ جیش الشعبی
لشکر ۱۴ پیاده
تیپ ۴۲۱ پیاده لشکر 14
تیپ ۴۲۲ پیاده لشکر 14
تیپ ۱۸ پیاده کوهستانی لشکر 14

 

روند جنگ ایران و عراق

در این نبرد، حکومت عراق نیروهای خود را در سه جبهه‌ی به هم پیوسته جنوبی ، مرکزی و شمالی، برای رسیدن به هدف‌های زیر وارد عمل کرد :

ـ جبهه‌ی جنوبی : وظیفه‌ی نیروهای مستقر در این جبهه ، اشغال شهرهای خرمشهر و آبادان و در نتیجه تسلط کامل بر اروندرود بود .

ـ جبهه‌ی مرکزی : در این جبهه ، طراحان نظامی ارتش عراق ، بیشترین نیرو را متمرکز کرده بودند . آنان در این جبهه ، دو هدف را در راستای هم دنبال میکردند :

نخست ـ تصرف و تامین شهر دزفول

دوم ـ اشغال شهر اهواز و در نتیجه رسیدن به هدف سقوط   خوزستان

ـ جبهه‌ی شمالی : منظور از گشودن این جبهه، اشغال بخش‌هایی از استان ایلام و کرمانشاه و در نتیجه ایمن کردن محورهای احتمالی پاتک ارتش ایران به سوی قلب میانرودان و شهر بغداد بود .

ارتش عراق که از روش غافلگیری کامل سود جسته بود، پس از عبور از مرز دولتی و رسیدن به دروازه‌های خرمشهر ، با مقاومت دلیرانه‌ی مردم این شهر روبه‌رو شد . مردم خرمشهر با جنگ‌افزارهای اندک و تجهیزات سبک و ناچیز، به دفاع از شهر و میهن خود برخاستند . دوشادوش مردم، تفنگداران یگان دریایی مستقر در خرمشهر و نیز افراد ژاندارمری و شهربانی، بدون داشتن جنگ‌افزارهای سنگین، به مقابله با متجاوز شتافتند.

 حوادث سال 1359

-یورش وحشیانه ارتش بعثی عراق از زمین و هوا و دریا به خاک جمهوری اسلامی ایران و آغاز هشت سال دفاع مقدس رزمندگان اسلام.

-آغاز محاصره خرمشهر به دست ارتش بعثی عراق

 -حماسه خونین شهرخونین شهر، پس از ۳۴ روز مقاومت قهرمانانه رزمندگان اسلام، به دست ارتش متجاوز بعثی اشغال شد، که تا ۳ خرداد ۱۳۶۱ ادامه یافت.

-محاصره کامل شهر مقاوم آبادان

-حماسه سوسنگرد؛ استقامت قهرمانانه مردم این شهر در برابر بعثیان.

-تشکیل نیروی بسیج مستضعفین، به فرمان امام خمینی، برای دفاع از انقلاب اسلامی ایران.

-حماسه هویزه

– عملیات ضربت ذوالفقار

-نخستین حمله شیمیایی عراق، در منطقه‌ای بین هلاله و نی‌‌خزر

 -عملیات امام مهدی ‹عج›، در غرب سوسنگرد.

    حوادث سال 1360

‌-عملیات حضرت مهدی (عج)

-عملیات شهید شیخ فضل الله نوری

-حمله هوایی ارتش عراق با بمب‌های ناپالم و خوشه‌ای به پاوه

-عملیات «فرمانده کل قوا، خمینی روح خدا»

 -آزاد سازی دهلاویه

 -آزاد سازی شهر نوسود

-عملیات شهید چمران

-آزاد سازی منطقه کرخه نور، به دست رزمندگان اسلام، در عملیات شهید رجایی و باهنر.

-عملیات نصر، در منطقه غرب ارتفاعات تپه الله اکبر.

-عملیات شهید مدنی

-عملیات ثامن‌ الائمه (ع) با رمز «نصر من الله و فتح قریب».

-عملیات طریق القدس، با رمز «یا حسین (ع)»، در غرب سوسنگرد و بستان.

-عملیات مطلع الفجر

-عملیات محمد رسول الله (ص)

‎- عملیات مولای متقیان (ع) ـ معروف به جنگ چزابه

-عملیات امام الحسنین (ع)، در کرخه نور.

-عملیات شکوهمند فتح المبین، در جبهه جنوب (در منطقه غرب شوش و دزفول و غرب رودخانه کرخه)

-عملیات بیت المقدس

حوادث سال 1361

-آزادی شلمچه، با تلاش رزمندگان اسلام.

-آزادی خرمشهر، در سومین مرحله عملیات بیت المقدس، به دست رزمندگان اسلام، پس ۵۷۶ روز اشغال به دست ارتش بعثی عراق.

-عملیات رمضان، با رمز «یا صاحب الزمان (عج) ادرکنی».

-عملیات ثارالله، در قصر شیرین.

-عملیات حسین بن علی (ع)

-عملیات مسلم بن عقیل

-عملیات محرم، با رمز «یا زینب (س)»

-عملیات والفجر مقدماتی، با رمز «یا الله، یا الله، یا الله»، در جبهه جنوب (منطقه فکه ـ چزابه).

حوادث سال 1362

-عملیات والفجر ۱

-عملیات والفجر ۲، نخستین عملیات کوهستانی در جبهه شمالی ـ منطقه حاج عمران

عملیات والفجر ۳

عملیات والفجر ۴

-عملیات تحریر القدس، در دربندیخان عراق.

-عملیات والفجر ۵، با رمز «یا زهرا (س)»، در منطقه چنگوله .

-عملیات والفجر ۶

-عملیات خیبر، با رمز «یا رسول الله (ص)»، در جبهه جنوب (منطقه هورالهویزه، در شمال بصره).

حوادث سال 1363

-عملیات عاشورا (میمک)، با رمز «یا ابا عبدالله الحسین (ع)»، در جبهه میانی ـ منطقه ارتفاعات مرزی میمک .

-عملیات شکوهمند بدر، با رمز «یا فاطمه الزهراء (س)»، در جبهه جنوب (منطقه هورالهویزه).

-به تلافی حمله‌های وحشیانه هوایی به مناطق مسکونی شهرهای ایران، بانک رافدین عراق (دومین بانک بزرگ خاورمیانه) هدف موشک ایران قرار گرفت.

حوادث سال 1364

-عملیات ایذایی ظفر ۱، در جزیره مینو.

-عملیات قدس ۱

-عملیات قدس ۲

-عملیات ایذایی ظفر ۲، در پنجوین.

-عملیات ایذایی ظفر ۳

 -عملیات ایذایی ظفر ۴

-عملیات قدس ۳، با رمز «یا امام جعفر صادق (ع)»، در منطقه دهلران.

-عملیات قدس ۴

-عملیات قدس ۵

-عملیات عاشورای ۱

-عملیات عاشورای ۲

-عملیات عاشورای ۳

-عملیات پیروزمندانه قادر، با رمز «یا مولای متقیان (ع)»، در محدوده غرب اُشنویه و ارتفاعات کلاشین عراق.

 -عملیات عاشورای ۴، در غرب دریاچه ام النعاج (در هورالهویزه).

-عملیات والفجر ۸ (معروف به فتح فاو)

-عملیات والفجر ۹

حوادث سال 1365

-عملیات کربلای ۱، با رمز «یا ابوالفضل العباس (ع) ادرکنی»

-عملیات کربلای ۲

-عملیات کربلای ۳، با رمز (حسبنا الله و نعم الوکیل»، در شمال غربی خلیج فارس (پایانه نفتی الامیه و البکر).

-عملیات نامنظم فتح ۱

-عملیات نامنظم فتح ۲

-عملیات نامنظم فتح ۳

 -عملیات دو روزه کربلای ۴

 -عملیات کربلای ۵

-عملیات کربلای ۶

-تسخیر جزیره بوارین، پس از هشت روز تلاش رزمندگان اسلام، درعملیات کربلای ۵.

– مرحله اول عملیات نامنظم فتح ۴، با رمز «یا الله»، در منطقه عمومی رواندوز و دیانا عراق، مرحله دوم این عملیات روز ۴ اسفندماه آغاز شد.

-عملیات کربلای ۷

  حوادث  سال1366

-عملیات پنج روزه کربلای ۸

-عملیات کربلای ۹

-عملیات نامنظم فتح ۵

-عملیات نصر ۱

-عملیات کربلای ۱۰

-حمله اشتباهی جنگنده‌ای عراقی به ناو آمریکایی استارک، در خلیج فارس، که هلاکت ۳۷ آمریکایی و پوزش رسمی عراق را به دنبال داشت.

-عملیات نصر ۲

-عملیات نامنظم فتح ۶

-عملیات نصر ۳

-عملیات نصر ۴

-عملیات نصر ۵

-عملیات نامنظم فتح ۷

-بمباران شیمیایی سردشت توسط عراق

-عملیات نامنظم فتح ۸

-عملیات نصر ۶

-عملیات نصر ۷

-عملیات نامنظم فتح ۹

-عملیات نامنظم فتح ۱۰

-روز انتقام؛ حمله هوایی ارتش عراق به شهرها و تأسیسات نفتی ایران و نفتکش‌های خلیج فارس، به بهانه واهی دفاع از کویت در برابر جمهوری اسلامی ایران.

-عملیات ظفر ۱، در استان‌های دهوک و سلیمانیه.

-حمله ۶ فروند بالگرد آمریکایی به کشتی کوچک تجاری ایران اجر به بهانه مین گذاری ایران در خلیج فارس.

– عملیات نامنظم ظفر ۲

-بمباران شیمیایی سومار توسط عراق

– عملیات نامنظم ظفر ۳

-عملیات نامنظم ظفر ۴

-عملیات نصر ۸

-عملیات نصر ۹

-عملیات نامنظم ظفر ۵

-عملیات بیت المقدس ۲، با رمز «یا زهرا (س)»، در شمال سلیمانیه، منطقه عمومی ماووت.

-عملیات نامنظم ظفر ۶

   -عملیات نامنظم ظفر ۷

-عملیات بیت المقدس ۳

-عملیات والفجر ۱۰

-بمباران شیمیایی شهر حلبچه، در کردستان عراق، به دست ارتش بعثی .

حوادث سال 1367

-عملیات بیت المقدس ۴

-برگزاری با شکوه سومین دوره انتخابات نمایندگی مجلس شورای اسلامی ایران، همزمان با موشک باران و بمباران شهرهای ایران به دست ارتش بعثی عراق.

-عملیات بیت المقدس ۵

-حمله ارتش اشغالگر عراق به فاو، که با بمباران مکرر شیمیایی منطقه و انبوه آتش توپخانه، پس از ۲ روز این منطقه را اشغال کرد.

-عملیات بیت المقدس ۶

-انتصاب هاشمی رفسنجانی به نیابت فرمانده کل قوا.

-عملیات بیت المقدس ۷

-حمله ارتش بعثی عراق و منافقین به منطقه مهران، که به اشغال این منطقه و واگذاری آن به منافقین انجامید.

– جنایت آمریکا در حمله به هواپیمای ایرباس ۳۰۰ جمهوری اسلامی ایران با شماره پرواز ۶۵۵ و کشته شدن 290 سرنشین آن.

-حمله ۱۱ لشکر ارتش عراق به منطه غرب شوش و دزفول تا دهلران و اشغال بخش وسیعی از این مناطق.

-تسلیم نامه حضرت آیت الله خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت، به خاویر پرزدکوئیار، دبیر کل سازمان ملل متحد، درباره تصمیم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت.

 

کشورهای دخیل در جنگ ایران و عراق

در طول جنگ، صدام با دریافت بیش از 60 میلیارد دلار از رژیم‌های غربی، نیازهای مالی اقتصاد وابسته خویش را تامین می‌كرد. آمریكا علاوه بر تجهیز عراق، با كارشكنی تلاش‌هایی را در جهت محكومیت ایران در سازمان‌های بین‌المللی و جلوگیری از انتقال صحبت‌های به حق مسئولین ایرانی به دیگر كشورها و سازمانهای بین المللی انجام می‌داد.حمایت دول غربی و در راس آن‌ها آمریكا از صدام، موجب شعله‌ور شدن آتش جنگ می‌شد.

آمار تجهیزات و حامیان صدام در جنگ هم به خوبی بازگو كننده نابرابری در جنگ است. به عنوان مثال در آستانه بازپس‌گیری «فاو» در اردیبهشت 1367، ارتش عراق حدود 5 هزار دستگاه تانك، 4500 نفربر زرهی، 5500 عراده توپ، 420 فروند هلی‌كوپتر و 720 فروند هواپیمای جنگنده و بمب‌افكن آماده برای عملیات در اختیار داشت.

در زیر فهرستی از کشورهای پشتیبان ایران وعراق در طول هشت سال جنگ تحمیلی را مشاهده می‌کنید؛

کشورهای پشتیبان ایران و عراق در جنگ
کشورهای حامی عراق	نوع کمک	کشورهای حامی ایران	نوع کمک
ایالات متحده آمریکا	آمریکا  چند میلیارد دلار کمک‌های اقتصادی؛ فروش فناوری با کاربرد دوگانه و جنگ‌افزارهای غیرآمریکایی، اطلاعات نظامی، آموزش عملیات ویژه	سوریه	فروش جنگ‌افزارهای بومی، عمل به‌عنوان یک واسطه برای فروش مخفیانه جنگ‌افزارهای اتحاد جماهیر شوروی و دولت‌های اقماری شوروی و چین
اتحاد جماهیر شوروی	حمایت نظامی و فروش سلاح	کره شمالی	فروش جنگ‌افزارهای بومی، عمل به‌عنوان یک واسطه برای فروش مخفیانه جنگ‌افزارهای اتحاد جماهیر شوروی و دولت‌های اقماری شوروی و چین
بریتانیا	مواد مربوط به جنگ‌افزار و تجهیزات شیمیایی مانند سدیم سیانید، پلوتونیم و گاز طیف‌سنج.	لیبی	جنگ‌افزار، مهمات و موشک‌های بالستیک.
فرانسه	فروش تجهیزات پیشرفته نظامی و اورانیوم	پاکستان	حمایت مالی نامشخص و پنهانی، فروش موشک‌های زمینی‌به‌هوای دوش‌پرتاب.
آلمان شرقی	فروش جنگ‌افزار شیمیایی و تجهیزات نظامی پیشرفته، سیستم‌های مقابلهٔ الکترونیکی به ارزش ۶۰۰ میلیون دلار. ۱۵۰۰ کامیون و لوازم یدکی. ۳۰۰ خودروی بازیابی و تعمیر تانک.	سوئد	فروش پنهانی تجهیزات موشکی زمین به هوا از نوع آربی‌اس ۷۰، تجهیزات/مواد منفجره/مواد لازم برای ساخت جنگ‌افزار در محل و قایق‌های تندروی نظامی
آلمان غربی	فروش و آموزش جنگ‌افزار شیمایی، ارسال تجهیزات پیشرفته ارتباطی، رادار و فروش تجهیزات نظامی با فناوری بالا.	ویتنام	فروش تجهیزات و جنگ‌افزارهای ساخت آمریکا
اتریش	ساخت کارخانهٔ مهمات، فروش قطعات توپخانه خودکششی.	یونان	فروش ۱۱۹ میلیون دلار جنگ‌افزار و مهمات
ایتالیا	چندین میلیارد دلار آمریکا کمک مالی و فروش مین‌های زمینی و دریایی و اورانیوم	اتیوپی	فروش ۱۲ هواپیمای جنگندهٔ نورثروپ اف-۵
هلند	ارسال تجهیزات نوری، از جمله دستگاه‌های دید در شب برای نیروهای زمینی.	آرژانتین	فروش اورانیوم، گلوله‌های توپ‌های ۱۵۵ میلی‌متری، راکت، تجهیزات رادیویی، مهمات ۷٫۶۲ میلی‌متری، راکت‌های ضدتانک
بلژیک	ساخت فرودگاه‌ها و تحویل انواع مهمات.	هند
سوئیس	فروش جنگ‌افزار و جنگ‌افزار شیمیایی. همچنین تحویل ۳۰ فروند هواپیمای آموزشی براوو و پیلاتوس	لهستان	لهستان نیز به شکل محدودی به ایران
پرتغال	فروش اورانیوم و جنگ‌افزار	بلغارستان
اسپانیا	فروش جنگ‌افزارهای متعارف و شیمیایی، به‌ویژه مهمات و مواد منفجره.	مجارستان	مجارستان 1986یک بیمارستان میدانی به ایران ارسال کرد تا بیماران سوختگان جنگ را درمان کند.
چین	برخی حمایت‌های مالی و صادرات نظامی گسترده	آلمان شرقی	کمک های محدود نظامی، اقتصادی و فنی، شامل عرضه تجهیزات نظامی، سلاح ها، مواد منفجره، زالویی، فناوری نظامی و مواد اولیه صنعتی
ژاپن	تجهیزات مهندسی مانند کامیون، بولدوزر و غیره
کره جنوبی	فروش ۴۲۵ میلیون دلار مهمات، جیپ، و لوازم نظامی
برزیل	فروش مهمات، خودرو زره‌پوش جنگی و راکت‌اندازهای چندگانه
آفریقای جنوبی	فروش تجهیزات توپخانه‌ای (فروش ۲۰۰ عدد هویتزر جی۵ ۱۵۵میلی‌متری)
کانادا	فروش جنگ‌افزار
دانمارک	فروش تجهیزات نظامی
مصر	صادرات نظامی
مجارستان	فروش جنگ‌افزار
کویت	حمایت مالی و مجرایی برای فروش جنگ‌افزار
اردن	کمک‌کنندهٔ عمده
لهستان	فروش جنگ‌افزار
قطر	حمایت اولیه،هر چند مخفیانه
رومانی	فروش جنگ‌افزار
عربستان سعودی	۲۰ میلیارد دلار کمک مالی
سنگاپور	ارائه پیش‌سازهای تولید جنگ‌افزار شیمیایی؛ عمل به‌عنوان یک واسطهٔ انتقال جنگ‌افزار. محل ساخت جنگ‌افزارهای خارجی برای عراق
سودان	فرستادن سرباز در کنار نیروهای عراقی برای جنگ با ایران
ترکیه	فروش جنگ‌افزار
امارات	کمک مالی
یوگوسلاوی	ساخت پنج پایگاه هوایی بزرگ با پناهگاه‌های زیرزمینی و مستحکم‌شدهٔ هواپیما توسط شرکت ساختمانی یوگسلاویایی انرگوپراجکت، فروش جنگ‌افزار (به ارزش بیش از ۲ میلیارد دلار)

سازمان‌های بین المللی

سازمان ملل متحد

شورا کار خود را در قبال جنگ عراق علیه ایران با صدور بیانیه ای ضعیف در یک روز پس از شروع جنگ، آغاز نمود و چند روز بعد اولین قطعنامه ی خود را در این خصوص به شماره ی 479 صادر کرد. در این قطعنامه که با قطعنامه ی شماره ی 514، 522،540،582 و 588 دنبال گردید، برخوردی عادلانه و ریشه ای با موضوع جنگ عراق با ایران نشده بود. هرچند گه گاه مثلاً در قطعنامه های 540  582 نشانه ای از علاقه به جلب رضایت جمهوری اسلامی ایران به درد می خورد، اما این کوشش ها به قدری ضعیف و ناچیز بود که به هیچ روی نمی توانست فاصله بین دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران و شورای امنیت را از بین ببرد و تنها پس از عملیات پیروزمند طریق القدس (آذرماه 1360)، فتح المبین (بهمن ماه1360) و بیت المقدس (اردیبهشت ماه1360)، که عملیات اخیر منجر به آزادی خرمشهر گردید، شورای امنیت به درخواست رژیم اردن و با حمایت آمریکا تشکیل جلسه داده، دومین قطعنامه خود را درباره جنگ عراق علیه ایران به شماره ی514 مورخ 12 ژوئیه ی 1982 و با عنوان (وضعیت میان ایران و عراق) صادر نمود.

جنبش عدم تعهد

با آغاز جنگ ایران و عراق، جنبش عدم تعهد نیز-نه چندان جدی و قاطعانه- اقداماتی در جهت پایان دادن به جنگ به عمل آورد.

عملکرد کلی جنبش عدم تعهد در طول جنگ ایران و عراق نشان می دهد که علی رغم فروگذار ننمودن عراق از هر گونه تخلف و جنایت، از تجاوز به خاک ایران گرفته تا نقض مقررات بین المللی در هوا و دریا و استفاده از سلاح های شیمیایی، این جنبش نتوانست موضع عادلانه، صریح و قاطعانه ای در برابر آن اتخاذ نماید. با توجه به عدم عضویت ابر قدرت ها در این جنبش و عدم برتری و حق امتیاز برای برخی از اعضا، انتظار می رفت تا این جنبش با صراحت و قاطعیت بیشتری متجاوز و ناقض حقوق بین المللی را محکوم نماید.

سازمان کنفرانس اسلامی

سازمان کنفرانس اسلامی برخلاف اصول پذیرفته شده اساسنامه خود، در قبال تجاوز عراق به خاک ایران سکوت کرده و از محکوم نمودن متجاوز خود داری کرده است.

– در طرح های کمیته ی صلح و قطعنامه های سران و وزرای خارجه، از طرفین خواسته شده تا با اعلام آتش بس، نیروهای خود را به مرزهای شناخته شده بین المللی عقب بکشند. این تقاضا در حالی بود که نیروهای متجاوز عراقی بخش عظیمی از خاک ایران را در اختیار داشتند. برابر دانستن کشور متجاوز با کشوری که خاکش مورد تجاوز و اشغال قرار گرفته چه معنی داشت؟

تجهیزات ایران و عراق

آمار و ارقام متفاوتی در زمینه تجهیزات نظامی دو کشور در طول جنگ تحمیلی وجود دارد، اما چیزی که روشن است، پس از انعقاد معاهده 19785 ، سیر تقویت نیروهای مسلح عراق نه تنها متوقف نشد، بلکه ادامه و افزایش یافت. از این هنگام تا آغاز جنگ، استعداد نیروی زمینی ارتش عراق تقریباً دو برابر شد. همچنین همانطورکه در بخش کشورهای دخیل در جنگ گفتیم؛ دولت‌های زیادی قراردادهایی را با عراق برای تامین جنگ‌افزار و تجهیزات نظامی منعقد کردند.

در مجموع و بر اساس اطلاعات به دست آمده، بخشی از تجهیزات نظامی دو کشور به شرح زیر است:

تجهیزات عراق
تجهیزات زمینی	تجهیزات دریایی	تجهیزات هوایی	تجهیزات مخابراتی
تانک 54	قایق بخار	هاوکر هانتر
تانک 62-T	قایق های گشتی	هواپیما MIG-23BN
تانک PT-76	کشتی ابرار	هواپیما SU-20
تانک T-55	کشتی پشتیبان	هواپیما Tu-22
تانک T-72	کشتی های ضد مین	هواپیما تجسسی(شناسایی)
تانک چیفتن	قایق‌های دیگر	هواپیما میراژF1
تانک های جنگی اصلی	مین دریایی	هواپیمای آب‌نشین
تانکر سوخت	ناوچه	ایلیوشین ایل-۲۸
تابون(گاز شیمیایی)		آئروسپاسیال اس‌آ ۳۳۰ پوما- بالگرد دو موتوره
سارین(گاز شیمیایی)		آئروسپاسیال غزال- بالگرد سبک
گاز خردل		پرتاب کننده های متعدد موشک
گاز اعصاب		بمب افکن
گاز خفه کننده		موشک AS-30
سیانور		موشک اگزوسه
خودرو زرهی بی ام پی -1		موشک بالستیک اسکاد
خودرو‌های جاسوسی		موشک‌ سام 2
خودروهای جنگی زرهی پیاده نظام		موشک سام 3
خودروی زرهی شناسایی بی آر دی ام -2		موشک سام 6
سوخوی 20		موشک سام 8
سوخوی 7-B		موشک سوخت مایع الحسین
مین زمینی		موشک ضد تانک هات (HOT)
نارنجک		موشک ضد رادار آرمات
نفربر بی تی آر-50		موشک هدایت شونده ضد تانک بی‌جی‌ام-۷۱
نفربر بی تی آر-60		موشک‌های کروتال
نفربر زرهی		میگ 23-B
نفربر زرهی BMP-1		میگ 23s
نفربر زرهی VER-THP		میگ 25
		موشک العباس
		توپ کالیبر 152 میلی متری
		توپولف تو-۲۲
		توپ کالیبر 221 میلی متری
		توپخانه تریلر
		توپخانه خودکششی
		توپ‌های ضدهوایی
		راکت توپخانه‌ای فراگ

 

تجهیزات ایران
تجهیزات زمینی	تجهیزات هوایی	تجهیزات دریایی	تجهیزات مخابراتی
نارنجک دستی	موشک کاتیوشا	نیروی دریایی دارای سامانه راداری موشکی تایگرکت	سیستم رمز گشایی رحمت
سرنیزه	مین هوایی	ناوهای مجهز به موشک‌های سطح به هوا	دوربین
تیربار	هواپیماهای شکاری اف 5	قایق های تندروی نظامی	بالن‌های حرارتی تحت عنوان طرح‌های شهید آذری به‌منظور نصب و استقرار آنتن‌های مخابراتی
آر-پی-چی	پهپاد پرنده‌ی هدایت‌پذیر از دور	مین‌های دریایی	بیسیم پی آر سی 77
ضد زره	بالن‌های هیدروژنی در حوزه پدافند غیرعامل		باسیم
تسلیحات ضدزره هدایت شونده قابل حمل توسط نفر	دستگاه حمل و گلوله گذاری گلوله‌های کاتیوشا		تلفن
دستگاه‌ها و تجهیزات خنثی‌کننده بمب‌های شیمیایی	دستگاه تست موشک ضدتانک تاو
دستگاه سرعت‌سنج گلوله ژیروسکوپ تانک	موشک‌های سام-۷
تیربار 12.5 میلیمتری	توپ‌های ضدهوایی  23 میلی‌متری، 35 میلی‌متری
تیربار 14.5 میلیمتری (با نام ZPU)	توپ‌های ضدهوایی در کالیبر 14.5 میلی‌متری
23میلیمتری دولول
مسلسل برونینگ M2	سامانه راداری اورلیکن
تفنگ 106 میلی متری	سامانه راداری موشکی راپیر
مین های زمینی	سامانه راداری موشکی هاوک
اسحله سازمانی ژ۳	پدافند هاوک MIM23
تیربار ژ3	هلیکوپتر تهاجمی AH1کبری
تانک چیفتن	موشک های ضد کشتی چینی کرم
مسلسل M1919	موشک اسکاد
برنو ایرانی M1310	هواپیمای جنگنده نورثوروپ  اف-5
سلاح m1317	راکت های ضد تانک
m1 garand	موشک های زمینی به هوایی دوش پرتاب
m1carbine	هویتزر جی 5 55
m1314 luger	پی سی -6 پورتر
m1911	توپ جنگی هویتزرGHN-45
تانک M4	گلوله توپ 155 و 203 میلیمتری
تانک جکسون M36	هواپیمای جنگی: اف-14 (آمریکا)
تانک M18 HELLCAT	هواپیمای ترابری نظامی: لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس (آمریکا)
تانک M24CHAFFEE	هلی کوپتر ترابری:بوئینگ سی‌اچ-۴۷ شنوک(آمریکا)
تانک M8GREYHOND	موشک فونیکس تاو
سلاح M114 155M	هویتزرM115
سلاح legacy	هویتزر M1MORTAR
کالیبر 50	هواپیمای جنگی اف-5 (آمریکا)
توپ ۲۳ میلیمتری ۴ لوله مستقر روی خودروی زرهی به نام “ZSU-۲۳-۴ شیلکا”	هواپیمای جنگی اف-4 (آمریکا)
	هلی کوپتر ترابری:بوئینگ سی‌اچ-۴۷ شنوک(آمریکا)
	موشک فونیکس وتاو آمریکا

 

قطعنامه‌ها

در طول ۸ سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مجموعا 11 قطعنامه بین المللی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد در این خصوص صادر شد که مضمون همه آن ها تا حدودی در جهت کنترل و مهار جنگ بوده است . قطعنامه 479 در تاریخ ۶/۷/۵۹، قطعنامه 514 در تاریخ۲۱/۴/۶۱، قطعنامه 522 در تاریخ ۱۲/۷/۶۱، قطعنامه 540 در تاریخ ۹/۸/۶۲، قطعنامه552 در تاریخ ۱۱/۳/۶۳، قطعنامه582 در تاریخ ۵/۱۲/۶۴، قطعنامه 588 تاریخ ۱۶/۷/۶۵، قطعنامه 598تیرماه ۱۳۶۶، قطعنامه 612 ۱۹/۲/۶۷، قطعنامه616 تاریخ 29/4/67، قطعنامه 619 تاریخ 18/5/67، قطعنامه 620 در تاریخ ۴/۶/۶۷.

قطعنامه 514 تیرماه 1361

در پی عملیات موفق طریق القدس و فتح المبین و بیت المقدس، قطعنامه ۵۱۴ در شورای امنیت سازمان ملل متحد به تصویب رسید که ـ با توجه به رسیدن نیروهای ایرانی به مرزهای بین‌المللی و آمادگی برای عبور از آن ـ به خطر افتادن صلح و امنیت بین‌المللی و تقاضای آتش‌بس و بازگشت نیروها را به مرزهای بین‌المللی مطرح کرده بود. از آن‌جا که این قطعنامه تلاشی بود برای مشروعیت بخشیدن به تجاوز نظامی عراق، بنابراین ایران از هرگونه همکاری با شورای امنیت خودداری کرد.

 قطعنامه 598تیرماه ۱۳۶۶

در این قطعنامه ، تصمیم به خاتمه دادن به منازعه ایران و عراق گرفته شد و آتش بس فوری و پیدا کردن یک راه حل جامع و شرافتمندانه و عادلانه و عقب نشینی به مرزهای بین المللی و اعزام تیم نظارت به مرزهای دو کشور مورد تاکید قرار گرفت . و می توان اذعان نمود که این قطعنامه تنها قطعنامه ای بود که می توانست حد اقل خواسته های ایران تامین کند و نسبت به سایر قطعنامه های صادر شده سازمان ملل منطقی تر جلوه نماید .

دلایل پذیرش قطعنامه

با صدور قطعنامه 598 از سوی سازمان ملل متحد بلافاصله این قطعنامه از سوی رژیم بعث عراق پذیرفته شد، اما دولت جمهوری اسلامی ایران به دلیل بعضی ضعف ها و نقایص قطعنامه به مدت یک سال آن را نپذیرفت. پس از حمله عمدی ناو جنگی آمریکایی وینسنس به هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران بر فراز خلیج فارس که ۲۹۰ مسافر آن شامل ده‌ها زن و کودک به شهادت رسیدند و بمباران شیمایی صدام در داخل عراق که منجر به قتل عام صدها هزار تن از مردم شد، مسئولان نظام اسلامی، مصلحت را در پذیرش قطعنامه دانستند. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ رسماً به دکوئه‌یار، دبیرکل سازمان ملل متحد اطلاع داد که به منظور جلوگیری از کشتار و برقراری عدالت و استقرار صلح در منطقه و جهان، قطعنامه ۵۹۸ را می‌پذیرد.

امام خمینی (ره) در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ پیامی درباره پذیرش قطعنامه منتشر کرد که به «نوشیدن جام زهر» معروف شد. امام(ره) در پیامی که به بهانه سالروز کشتار زائران ایرانی در مکه منتشر شد، به تشریح سیاست جدید جمهوری اسلامی در قبال جنگ تحمیلی و دلایل پذیرش قطعنامه پرداخت. در این پیام آمده است: «اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم؛ و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانی شود، هر گز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود. اما چاره چیست که همه باید به رضایت حق تعالی گردن نهیم و مسلّم ملت قهرمان و دلاور ایران نیز چنین بوده و خواهد بود.» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص۹۲)

 

پس از آتش بس

با پذیرش قطعنامه کشور ایران به آتش‌بس معتقد بود و آن را عملیاتی نمود، ولی رژیم بعث صدام به حملات خود ادامه داد و مجدداً وارد خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با اشغال نقاطی از کشور و حتی به دست آوردن تعدادی اسیر ایرانی، وضع بهتری در مذاکرات داشته باشد، اما به حول و قوه الهی و دفاع رزمندگان غیور اسلام، موفقیتی بدست نیاورد و نهایتاً جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت. یکی از این عملیات‌ها که با همکاری منافقین انجام شد، عملیات مرصاد است. در عملیات مرصاد منافقین که نام حمله خود را فروغ جاویدان گذاشته بودند، به سقوط جاویدان نائل شدند. آنان همان خطای محاسبه‌ای که صدام را به جنگ با ملت ایران کشاند، سران منافقین و همپیمانان خائن به وطنشان را دچار یک توهم خیالی از پیروزی کرد تا دست به یک جنایت دیگر بزنند.

فرماندهان نظامی ایران و عراق

فهرست زیر شامل اسامی تعدادی از فرماندهان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و رژِیم صدام در جریان جنگ ایران و عراق است:

فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نام	جایگاه	تاریخ فعالیت
مرتضی رضایی	فرمانده کل سپاه	آغاز جنگ تا 20 شهریور 1360
محسن رضایی	فرمانده کل سپاه	20 شهریور 1360 تا پایان جنگ
یوسف کلاهدوز	جانشین فرمانده	آغاز جنگ تا 7 مهر 1360
علی شمخانی	جانشین فرمانده	مهر 1360 تا اردیبهشت 1365
علی شمخانی	فرمانده نیروی زمینی	اردیبهشت 1365 تا پایان جنگ
علیرضا افشار	رئیس ستاد	آبان 1363 تا پایان جنگ
سید یحیی رحیم صفوی	فرمانده نیروی زمینی	شهریور 1364 تا اردیبهشت 1365
موسی وفان	فرمانده نیروی هوایی	سال 1365 تا پایان جنگ
حسین علایی	فرمانده نیروی دریایی	سال 1365 تا پایان جنگ

 

شورای عالی دفاع ملی
نام	جایگاه	تاریخ فعالیت
سید ابوالحسن بنی‌صدر	رئیس شورا	آغاز جنگ تا 1 تیر سال 1360
اکبر هاشمی رفسنجانی	سرپرست شورا	1 تیر 1360 تا 11 مرداد سال 1360
محمدعلی رجایی	؛ رئیس شورا	11 مرداد سال 1360 تا 8 شهریور سال 1360
اکبر هاشمی رفسنجانی	سرپرست شورا	8 شهریور تا 17 مهر سال 1360
سیدعلی خامنه‌ای	رئیس شورا	17 مهر سال 1360 تا پایان جنگ
مصطفی چمران	دبیر شورا	آغاز جنگ تا سال 1360
محمدعلی نظران	دبیر شورا	مهر 1360 تا پایان جنگ

 

هیئت دولت
نام	جایگاه	مدت فعالیت
سیدحسن فیروزآبادی	معاون امور دفاعی نخست‌وزیر	اردیبهشت سال 1364 تا پایان جنگ
جواد فکوری	وزیر دفاع	آغاز جنگ تا 26 مرداد 1360
سیدموسی نامجو	وزیر دفاع	23 مرداد تا 7 مهر 1360
محمد سلیمی	وزیر دفاع	11 آبان 1360 تا 25 مرداد 1363
محمدرضا رحیمی	سرپرست	25 مرداد 1363 تا 6 آبان 1364
محمدحسین جلالی	وزیر دفاع	6 آبان 1364 تا پایان جنگ
محسن رفیق‌دوست	وزیر سپاه	18 آبان 1361 تا پایان جنگ
بیژن نامدار زنگنه	وزیر جهاد سازندگی	اسفند 1363 تا پایان جنگ

 

فرماندهان عراق
نام	جایگاه	مدت فعالیت
صدام حسین	رئیس جمهور عراق	1979 تا 2003
عزت ابراهیم دوری	معاون اول رئیس جمهور عراق، نایب رئیس شورای رهبری انقلاب عراق	1979تا 2003
عدنان خیر الله	وزیر دفاع عراق، وزیر جنگ (ارتشبد)	1979 تا 1989
عبدالجبار محسن	سخنگوی ارتش عراق	در طول جنگ ایران و عراق
عبدالستار احمد جاسم	رئيس ستاد وزارت دفاع	طول جنگ ایران و عراق
ماهر عبدالرشید	از افسران نیروهای مسلح عراق (ارتشبد)	طول جنگ ایران و عراق
علی حسن المجید (علی شیمیایی)	از فرماندهان (ارتشبد) حزب بعث	1986 تا 1989
كنعان خورشيد	از مركز 922 (مركز سلاح‌هاي شيميايي)	طول جنگ ایران و عراق
طه یاسین رمضان	عضو فرماندهی ملی حزب بعث، فرمانده کل نیروهای	طول جنگ ایران و عراق 1986-1988 (عملیات انفال)
طارق عزیز	-معاون نخست‌وزیر و از مشاوران نزدیک صدام حسین -وزیر امور خارجه عراق	-1979 تا پایان جنگ -1983 تا پایان جنگ
عبدالحمید محمود التکریتی	منشی صدام حسین، از فرمانده (سپهبد) زمینی ارتش عراق	طول جنگ ایران و عراق
میسر رشید الطرفه العبیدی	سرلشکر و یکی از فرماندهان اطلاعات عراق	طول جنگ ایران و عراق
علاءالدین حسین مکی خمس	رئیس ستاد سوم سپاه ، فرمانده لشکر و فرمانده اداره توسعه رزمی عراق	طول جنگ ایران و عراق
سپهبد عبید محمد الکعبی	فرمانده نیروی دریایی عراق	1982 تا 1988
حمید شعبان خضیر التكريتی	فرمانده نیرو هوایی و پدافند هوایی عراق	1983 تا 1989
علوان حسون علوان العبوسی	فرمانده اسکادران و تیپ هوایی	طول جنگ ایران و عراق

انتهای پیام/