گذری بر طراحی و توقف مد در دوران جنگ تحمیلی، دهه 60
توقف مُد در دوران جنگ تحمیلی
نوع پوشش افراد در بازه‌های زمانی و مکانیِ گوناگون، متفاوت و متغیر است و این تعریف به معنی مُد تعبیر می‌شود.
از دیرباز تا کنون شکل مد و نحوه پوشش اشخاص، همواره با موارد متفاوتی همانند عقاید و باورهای دینی، نوع فرهنگ، آداب و رسوم و … ارتباط داشته است؛ به طور مثال، سبک پوشش هر فرد، نشانگر شخصیت، نوع تفکر، سبک زندگی و حتی محل زندگی اوست.
گلف( پایگاه منتظران شهادت)، این بار به موضوع طراحی و مد در دوران جنگ تحمیلی پرداخته است و در این عرصه از طراحان موفقی سخن می‌گوید که هیچ‌گاه آموزش ندیده بودند و خیاطی و طراحی لباس را در دامان پر مهر مادرانشان فرا گرفته بودند. بر خلاف طراحیهای جذاب و متفاوت دوره‌های قبل در ایران، مد در دوران جنگ تحمیلی یک تفاوت بسیار جدی با گذشته داشت؛ همه چیز متوقف گشته بود و فقط یک نوع لباس به طراحی و تولید می‌رسید که آن هم، جامۀ جنگ و شهادت بود.
طراحان این لباس‌ها نیز متفاوت بودند! بانوان خانه‌داری که با عشق و انگیزه، لباس رزمندگان را طراحی می‌کرند و با دستان ظریف و امید بخششان، نقش حیات را بر لباس‌ها حک می‌کردند و آن‌ها را با کوله باری از امید، راهی مناطق عملیاتی کرده و به دست رزمندگان ره عشق می‌رساندند.
تاریخچه ورود مد به ایران
مد و سبک پوشش در کشور ایران، تغییر و تحولات بسیاری را با خود به دنبال داشته است و مسائل سیاسی، فرهنگی، اعتقادی و .. در این کشور، باعث شده است تا ایرانیان، متدها و سبک‌های مختلفی از پوشش را در دوران زندگی خود و تاریخ‌های مختلف، تجربه کنند.
اولین علامت ورود مد به ایران زمانی پدید آمد که که همسر اول فتحعلی شاه قاجار، برای اولین بار با الیزابت مک نیل، همسر فرستادۀ بریتانیا ملاقات کرد. این ملاقات زمانی رخ داد که بانوی اولِ فتحعلی شاه، میهمانی گسترده‌ای ترتیب داد تا روابط جدید و وسیعی، بین ایران و اروپا آغاز گردد.
در همین میهمانی بود که لباس گرانبها، باشکوه و در عین حال سادۀ الیزابت، بانوی ارشد دربار فتحعلی را، مجذوب خود نمود و آغازی شد بر تغییر و تحول لباس زنان در دوران قاجار.
علاوه‌بر آن، با سفر ناصرالدین شاه قاجار و درباریان به کشورهای اروپایی، تاسیس دارالفنون و استفاده از مُدرسان اروپایی و … باعث آشنایی مردم با سبک پوشش اروپاییان و فرهنگ آنان گشت و زاویۀ دید حاکمان نیز نسبت به نوع پوشش ایرانیان تغییر اساسی نمود.
پس از مدت نه چندان کوتاهی، دربار ناصرالدین شاه به محلی تبدیل شد تا زنان شهری بتوانند نوع پوشش و سبک آرایش را از این مکان تقلید کنند؛ به طوری که همواره به دربار دقت داشتند و منتظر معرفی‌های جدید سبک لباس و … می‌ماندند.
پس از دوره قاجار نیز با سفر رضا شاه به ترکیه، سبک لباس مردان و زنان تغییر جدی کرد! آشنایی او با سبک جدیدی از پوشش و لباس غربی، باعث تصمیم جدیدی شد و مصمم شد تا پوشش زنان و مردم را تغییر دهد.
بنابر این، به زنان دستور کشف حجاب، حذف روبنده، چادر و روسری داده شد؛ در واقع داشتن حجاب به کل ممنوع بود و جرم محسوب می‌شد.
باتوجه به دستور رضاه شاه، مردان نیز باید به جای لباس‌های سنتی، کت و شلوارهای غربی یکسان به تن می‌کردند. همینطور، آن‌ها حق استفاده از کلاه شاپو، دستار و عمامه را نداشتند و باید از کلاه پهلوی استفاده می‌کردند.
وضعیت مد در دوران جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی
وضعیت مد در دوران جنگ تحمیلی و پیروزی انقلاب، دوباره تغییر یافت. شاید بتوان نام این مد را مد انقلابی نهاد. جشنواره‌های مختلفی که با مد و فشن مرتبط بودند، نظیر جشنواره «انتخاب ملکه زیبایی» که در دوران پهلوی برگزار می‌شد، با پیروزی انقلاب و تاسیس جمهوری اسلامی، دیگر اجرا نشدند و رویدادهای این چنینی، گونۀ دیگری به خود گرفت.
آن زمان، پوشاک جامکو، یکی از مطرح‌ترین نشان‌‌های تجاری لباس مردانه در دهه 50 و 60 شمسی به شمار می‌آمد که در روزنامۀ اطلاعات در تاریخ 27 بهمن ماه 1362، در طی یک آگهی، قیمت‌های خود را ثبت کرد. که در عکس ذیل به خوبی نمایان است.
با وقوع انقلاب، این‌بار پوشش ناهنجار ممنوع گشت و سبک پوشش به سمت و سوی ساده زیستی و دوری از مُد، کشیده شد. لباس مردان عموما در دهۀ 60، شلوارهای پارچه‌ای گشاد و پیراهن‌های ساده، لباس‌های رسمی و اداری نیز، کت و شلوار ساده و بدون کراوات بود و بانوان نیز بیشتر از چادر، روسری و مانتوهای بلند استفاده می‌کردند.
در نهایت، تمایل به ساده زیستی و جنگ تحمیلی، صنعت مد در ایران را به حاشیه کشاند. این بدین معنا بود که با توجه به شرایط وخیم جنگ و .. دغدغۀ مردم دیگر مد و فشن نبود.
آری! مُد، دیگر همانند گذشته نبود و تاحدی متوقف گشته بود اما این همۀ ماجرا نبود. آن زمان لباس رزم، 8 سال تمام، جایگزین تمام طراحیهای لباس گشت.
از جداسازی اقلام جبهه تا طراحی لباس رزمندگان
با آغاز جنگ تحمیلی، جهاد سازندگی از بانوان مشتاق، برای جداسازی اقلام و کمک‌های مردمی جبهه، مدد گرفت. پس از مدتی نیز به منظور دوخت لباس برای رزمندگان، پارچه و نمونه کار را به بانوان با تجربه و آشنا به کار خیاطی سپرد. قطعا دوخت لباس برای رزمندگان، کار آسانی نبود چرا که هر یوینفرم دارای چندین جیب و زیپ و دکمه داشت. به همین دلیل تعدادی از بانوان جمع می‌شدند و آموزش می‌دیدند.
افرادی نیز، منزل‌هایشان را در اختیار این کار قرار می‌دادند. یکی از این بانوان فعال و با تجربه، خانم محبیان بود که در خصوص آن دوران در مصاحبۀ خود با خبرگزاری ایسنا، اینگونه روایت نموده است:« هیچ کس باور نمی کرد که این جنگ بَناست این قدر طول بکشد. یادم می‌آید که مرحوم آیت الله خلخالی از رادیو گفتند اینجا خرمشهر است. خرمشهر آزاد است اماّ چند روز بعد خرمشهر به دست عراق افتاد و چه فجایعی را انجام دادند و چه کارهایی کردند.
یک ماه و نیم از جنگ گذشته بود که ماه محرم شروع شد شنیدیم که جهاد می‌خواهد چیزهایی که مردم برای کمک به جنگ آوردند را جدا کند و ما حدود یک ماه و نیم از صبح تا شب این‌ها را از هم جدا می‌کردیم و هر لحظه در انتظار اینکه جنگ تمام شود. دیدیم جنگ ادامه پیدا کرد و خرمشهر بدست عراقی‌ها افتاد این موقع من شنیدم که پارچه می‌دهند تا مردم لباس جنگ بدوزند. خیاطی در منزل ما شروع شد.
ما پارچه ها را نمونه کار کردیم، بریدیم و دوختیم. فکر می‌کردیم همین چند دست لباس کافی‌ست و امروز و فردا جنگ تمام می‌شود. جوشش عجیبی داشتیم که کاری برای جبهه بکنیم و مرتّب پارچه ها را می‌بریدیم و می‌دوختیم. کم کم خواهران جمع شدند و به ما کمک می‌کردند ابتدا همسایه‌مان آمد کمک، بعد یه خانم از یه جای دیگر.
یادم هست خانمی هم از محله شحنه می‌آمد. یک روز گفت شنیدم اینجا برای جبهه خیاطی می‌کنند؛ من هم آمدم برای جبهه خیاطی کنم که برای من تعجب‌آور بود اما مدتی گذشت که دیدیم، یکی یکی به چرخ‌ها اضافه می‌شد و کار گسترش پیدا می‌کرد همه به هم کمک می‌کردیم و می‌بردیم و می‌دوختیم.»
روزها یکی پس از دیگری سپری شد و دوران سخت و طاقت فرسای جنگ نیز به پایان رسید. اما صنعت مد در ایران، جانی دوباره گرفت و پایان نیافت. موج مد گرایی، مجددا در جامعه آغاز شد.
در عصر حاضر رویدادهایی همانند جشنواره‌های مد و لباس فجر در شهر تهران و رویدادهای بین‌المللی مد و فشن در جزیره کیش اجرا می‌شود. این رخدادها باعث جلب نظر طراحان خارجی و تحسین طراحیهای منحصر به فرد ایرانی و سنتی گشته است.
انتهای پیام/