‏ایستگاه دهلران

كتاب ايستگاه دهلران، به كوشش مرضيه نظرلو، تلاش دارد تا با گردآوري خاطرات حسن رنجبر كهن، به بازگويي گوشه‏اي از فعاليت‏ها و كوشش‏ها‏ي ايثارگراني كه در ايستگاه‏ها‏ي صلواتي خدمت رساني مي‏كردند، بپردازد. تلاشي كه تا كنون كمتر مورد توجه پژوهشگران عرصه دفاع مقدس قرار گرفته و تا اندازه‏اي از ديد نويسندگان كتاب‏هاي جنگي پنهان مانده.

كتاب ساختاري مصاحبه‏گونه دارد كه شيوه مرسوم و استانداردي در تاريخ شفاهي است. مصاحبه‏ كننده ‏با طرح سوالات هدفدار و برنامه‏ريزي شده، سعي مي‏كند تا خاطرات مفيد و ارزشمندي را از ذهن غبار گرفته گوينده خاطرات بيرون كشيده و در حافظه تاريخ ثبت كند. مصاحبه با معرفي خاطره‏گو آغاز مي‏شود كه در ادامه به بيان خاطراتي از كودكي حسن رنجبر و خاطرات وي از جنگ جهاني دوم و كودتاي بيست و هشت مرداد و انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي مي‏انجامد.

كتاب از سه فصل اصلي تشكيل شده است؛ فصل اول دربرگيرنده خاطرات حسن رنجبر از بدو تولد تا آغاز جنگ است. فصلي كه خاطرات خواندني و كارآمدي در آن به چشم نمي‏خورد. خاطره‏گو صرفاً به نقل خاطرات پراكنده‏اي از دوران كودكي و تحصيل و مشاغلي كه از سنين نوجواني در آنها فعاليت مي‏كرده، پرداخته و بخشي ديگر از آن را به درگيري‏ها‏ي دوران كودتا 28 مرداد و انقلاب اسلامي و روزهاي آغازين جنگ و مشكلاتي كه در رابطه با فعاليت‏هاي اقتصادي‏اش متوجه بوده، اختصاص داده است. دو فصل بعدي كتاب شامل آغاز جنگ تا احداث ايستگاه صلواتي دهلران و احداث ايستگاه صلواتي دهلران تا پايان جنگ است. فصولي كه به نوعي مي‏توان علت و انگيزه پيدايش كتاب را به آن مرتبط دانست. هرچند كه به نظر نمي‏رسد اين گونه كتاب‏ها نياز به فصل‏بندي داشته باشند. معمولا فصل‏بندي كتاب به منظور جدا كردن زيرشاخه‏ها‏ي متعدد درباره يك موضوع خاص است. ولي در كتاب حاضر، جدا كردن فصول با اين كليت، هيچ كمكي به درك خواننده و دريافت پيش آگاهي از خاطرات نمي‏كند.

باري… در دو فصل آخر كتاب، كه شامل خاطرات پنج ساله حسن رنجبر از جبهه و راه‏اندازي ايستگاه صلواتي در كرخه و دهلران است، عليرغم جذابيت‏هاي ذاتي نوع فعاليت خاطره‏گو، متاسفانه مصاحبه‏كنندگان محترم، احتمالاً به دليل عدم تجربه و آگاهي نسبت به مسايل جبهه و جنگ و اتفاقات مهمي كه آن زمان در آن خطه از كشور به وقوع پيوسته، عنان اختيار را در كف خاطره‏گو رها كرده و بدون هدايت آگاهانه، صرفاً به ضبط خاطرات به شدت شخصي مصاحبه‏شونده اكتفا كرده‏اند. مثلاً در جايي از كتاب، مصاحبه‏كننده ‏از نحوه كمك‏رساني به مناطق مي‏پرسد ولي خاطره‏گو به جاي آنكه پاسخ شايسته‏اي به اين پرسش بدهد، دو صفحه از كتاب را با خاطره‏اي از رساندن بار نمك با كاميون به جبهه پر مي‏كند! يا در جايي ديگر در پاسخ به اين پرسش كه اقلام مورد نياز را از كجا تهيه ‏مي‏كرديد، خاطره‏گو دو خط اول را به پاسخ و سه صفحه ديگر را به نقل خاطره‏اي از ساختن يك ميل‏لنگ براي كارخانه يخ‏سازي اختصاص مي‏دهد. مقصود آنكه، خواننده به اميد يافتن ذهنيت جامع و كاملي از ساختار ايستگاه‏ها‏ي صلواتي و نحوه تجهيز شدن و مديريت آن، اين كتاب را خريداري كرده ولي آنچه در پايان كتاب حاصل مي‏كند تنها مشتي خاطرات شخصي آقاي حسن خان رنجبر كهن است. شايد بهتر بود كه مصاحبه‏كنندگان محترم، پيش از شروع مصاحبه، به اندازه كافي درباره موضوع مورد مصاحبه اطلاعات كافي بدست مي‏آوردند، سپس به سراغ خاطره‏گو مي‏رفتند تا بتوانند حفره‏ها‏ي تاريخي اين بخش از تلاش‏هاي ايثارگران دفاع مقدس را به وضوح به تصوير درآورند.