عملیات اچ3، شاهکار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
صبح روز 15 فروردین 1360 یک پیام بی‌سیم از غربی ترین نقطه عراق، به فرمانده‌ی پدافند هوایی در بغداد مخابره شد. متن پیام اینگونه بود :چند فانتوم (جنگنده اف4) اسرائیلی به پایگاه الولید حمله کرده و باعث نابودی هشتاد درصد تجهیزات و هواپیما های نیروی هوایی عراق شده است.
یکی از کابوس‌های کشور عراق برای شروع جنگ ایران و عراق، نیروی هوایی ارتش ایران بود. عراق مدتی پس از شروع جنگ، بیشترین تعداد و بهترین جنگنده های خود را به غربی ترین محل کشورش (نزدیکی مرز عراق و اردن)، پایگاه الولید که متشکل از 3 پایگاه دیگر (اچ3) بود انتقال داد.
در آن زمان بهترین جنگنده های بمب افکنی که از آن برای عملیات های بین مرزی استفاده میشد، جنگنده اف 4 یا همان فانتوم نام داشت، فانتوم با قدرت و سرعت مانور و حمل حجم زیادی از مهمات میتوانست 70 دقیقه پرواز کند؛ وعراقی ها با علم بر این که هیچ فانتومی نمیتواند فاصله ی 3000 کیلومتری را در 70 دقیقه طی کند.، پایگاه خودشان را چیزی حدود 3000 کیلو متر از مرز ایران دور تر کردند تا از بمباران هوایی ایران در امان بمانند.
هدف عملیات اچ3
نزدیک به 6 ماه از جنگ تحمیلی می‌گذشت و عراق به دلیل داشتن تجهیزات و قوای بیشتر، بخش‌هایی از خاک کشورمان را تصاحب کرده بود و روحیه نیروی زمینی ایران تضعیف شده بود. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی برای امید دادن به مردم ایران و نابودی بخش عظیمی از تجهیزات و جنگنده های عراق این عملیات را مطرح کرد. با عملی شدن این طرح بزرگ ترین ضربه به نیروی هوایی عراق وارد میشد و در روند جنگ تاثیر مثبتی در پی خواهد داشت.
مغز متفکر حمله به اچ3
اوایل اسفند 1359 یک ملاقات محرمانه در دفتر فرماندهان هوایی ارتش شکل گرفت. فریدون ایزدستا و بهرام هوشیار دو نفر از خلبان‌های نیروی هوایی، طرح عملیات اچ3 را برای سرهنگ فکوری (فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش) آوردند، اما به انجام رساندن این عملیات بسیار دشوار بود.
چند روش برای رسیدن فانتوم ها به آن پایگاه مطرح شد:
- اولین طرح فرماندهان نیروی هوایی این بود که 2 دسته از فانتوم ها از نقطه ی صفر مرزی ایران، ترکیه و عراق عبور کنند و در سوریه سوخت گیری و به الولید برسند و دوباره در سوریه سوخت گیری کنند و به ایران بازگردند. این طرح یک مشکل جدی داشت آن هم این بود که سوریه اعلام بی طرفی کرده بود. به همین خاطر سرهنگ جواد فکوری به همراه دو تن از طراحان این عملیات، نزد امام خمینی (ره) رفتند و ایشان را در جریان موضوع قرار دادند، که امام فرمود: ما از سوریه نمیتوانیم چنین انتظاری از داشته باشیم. بروید راه دیگری برای طرحتان بیابید.
- راه دوم این بود که فانتوم ها طی 4 مرحله، سوختگیری هوایی شوند؛ از همدان تا دریاچه ارومیه دو سوخت گیری و دو سوخت گیری دیگر را در نوار مرزی سوریه و عراق برای رفت و برگشت انجام بدهند. این طرح میسرتر بنظر میرسید.
اما یکی دیگر از مشکلات آن، سیستم پدافند قوی عراقی ها بود و خلبان ها مجبور بودند که در ارتفاع کم پرواز کنند.(پرواز در ارتفاع پست : فاصله‌ی 50 متری از سطح زمین) و این پرواز با وجود کوه های ترکیه و عراق، بسیار دشوار و پر خطر بود.
خلبان های زبده ایرانی عملیات حمله به پایگاه کرکوک را طراحی کردند تا هم سیستم پدافند و هم توجه عراقی ها را به طرف دیگر جلب کنند تا راحت تر بتوانند عملیات اچ3 را به انجام برسانند. بعد از بررسی سرهنگ فکوری، و مشورت دوباره با امام، برای طرح دوم عملیات، امام رضایت خود را اعلام کرد و 15 فروردین 1360 را برای انجام این عملیات انتخاب نمود.
اوایل فروردین بود که سرگرد فرج الله براتپور معاون فرمانده نیروی هوایی همدان به تهران آمد و از نقشه این عملیات مطلع شد. براتپور خودش خلبانی توانمند بود و به عنوان لیدر این عملیات انتخاب شد. او به جز خود و کمک خلبانش، 7 خلبان دیگر را برای انجام این عملیات انتخاب و آماده کرد. همچنین سرهنگ فریدون ایزدستا هم مسئولیت تانکر های سوخت‌رسان را بر عهده گرفت.
فانتوم های ایرانی به اچ 3 رسیدند
بامداد 15 فروردین 1360 هشت فروند جنگنده اف 4 در سکوت کامل رادیویی از پایگاه شکاری همدان شروع به حرکت کرد. پس از مدتی بر فراز دریاچه ارومیه اولین سوخت گیری را انجام داد و پس از خروج از کشور در نقطه صفر مرزی ایران، ترکیه و عراق به مسیر خود ادامه داد . کمی بعد از خروج فانتوم ها از کشور زمان انجام عملیات پوششی حمله به کرکوک رسید و 2 فروند جنگنده نظامی از پایگاه شکاری تبریز به سمت پایگاه کرکوک روانه و آن پایگاه را منهدم کرد.
هنگامی که عراقی ها درگیر این حمله شده بودند، فانتوم های ما در امتداد شمال عراق به مسیر خود ادامه می‌دادند و مرحله ی دوم سوختگیری در نقطه ی صفر مرزی سوریه وعراق توسط دو تانکر سوخت‌رسان که ایزدستا هم در آن حضور داشت نیز با موفقیت انجام شد. خلبانان برای غافلگیری پدافند عراق، راه را دور‌تر کرده بودند و از مرز بین عراق و اردن وارد خاک آن کشور شدند.
طبق برنامه ریزی دقیقی که انجام شده بود، فروند ها به سه دسته تقسیم شدند (دو دسته 3 فانتومی و یک دسته 2 فانتومی) و هر کدام از دسته ها همزمان یکی از پایگاه 3 گانه که در آنجا بود، را بمب‌باران کردند .
هنگام برگشت یک مشکل جزئی برای هواپیمای شهید خضرایی به وجود آمده بود؛ به گفته ی منوچهر طوسی (خلبان فانتوم شماره 7): «پدافند های عراقی نتوانستند اقدامی کنند و حتی یک تیر هم از طرف پدافند ظاهر نشد. هواپیما شهید خضرایی هم به علت برخورد ترکش خودی به مشکل خورد اما خداروشکر این موضوع باعث نشد که خضرایی مجبور باشد هواپیما را ترک کند و همگی به سلامت به پایگاه همدان بازگشتیم.»
در مسیر بازگشت دو مرحله دیگر سوختگیری انجام شد؛ خلبانان زبده کشورمان کاری که بخاطرش این راه عجیب و پرخطر را پیموده بودند، تمام کردند و تا ساعت 7 صبح آن روز بعد از 5 ساعت پرواز بدون وقفه موفق شدند 80 درصد از هواپیما های الولید را در آتش بسوزانند. این عملیات بعد ها به عنوان بی‌نظیر ترین عملیات هوایی ثبت شد.
واکنش عراق به عملیات اچ3
همان طور که گفته شد در این عملیات بیش از 80 درصد از تجهیزات و جنگنده‌ها از بین رفتند اما عراق منکر آن شدند و ادعا داشتن که پایگاه خالی بوده و فقط یک هواپیما جنگی در آنجا بوده، اما کمی بعد خبر رسید که صدام تعدادی از فرماندهان نظامی خود را به علت این عملیات اخراج کرده.
عراقی ها در اظهاراتی ضد و نقیض ، به خیال خود، که انهدام پایگاه اچ 3 توسط ایران با کمک اسرائیل بوده، زیرا اسرائیل در جنگ شش روزه ژوئن 1967 نیروی هوایی مصر را منهدم کرد و همچنین در اکتبر 1973 نیز، اسرائیل طی بیست روز بسیاری از هواپیما‌های مصر را در باند فرودگاهی از میان برد. همزمان 4 فانتوم اسرائیلی ساختمان ستاد مشترک ارتش سوریه را با خاک یکسان کرد. اما این عملیات با رهبری فرماندهان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت و یکی از پرافتخارترین عملیات‌های ایران به شمار می‌آید.
دستاورد‌های عملیات اچ3
خوشبختانه این عملیات با تمام مشکلات و خطراتی که داشت تلفاتی برای ایران نداشت .
به نقل از سایت خبرگزاری تسنیم در جریان این عملیات، 48 فروند جنگنده و بالگرد نیروی هوایی ارتش عراق منهدم شدند که از جمله آنها شامل موارد ذیل می‌شود:
-
6 فروند هواپیمای آنتونوف12
-
2 فروند بمب‌افکن توپولوف16
-
7 فروند جنگنده میگ21
-
5 فروند جنگنده سوخو 22
-
10 فروند جنگنده میگ23
-
3 فروند جنگنده میراژ اف1
-
7 فروند بالگرد
در این بین دو خلبان عراقی و چهارده پرسنل دیگر عراقی، سه فرد مصری و یک افسر آلمان شرقی کشته شدند و نوزده عراقی، چهار مصری و دو اردنی به‌شدت زخمی شدند.
عراق بعد از این عملیات تا یک سال نتوانست نیروی هوایی خود را بازسازی کند و همین یکی از زمینه های پیروزی عملیات‌های دیگر برای بازگردانی خاک کشور عزیزمان شد.
اسامی خلبانان عملیات اچ3
شماره یک: فرج الله براتپور (لیدر دسته پروازی اول و فرمانده عملیات) ، محمد جوانمردی
شماره دو: قاسم پورگلچین (فرمانده پایگاه) ، محمد آذرفر
شماره ۳: ناصر کاظمی ، ابراهیم پوردان
شماره ۴: غلامعباس رضایی خسروی ، علی اکبرپورسرابی
شماره ۵: محمود اسکندری (لیدر دسته پروازی دوم)، کاوه کوهپایه
شماره ۶: محمود خضرایی ، اصغر باقری
شماره ۷: منوچهر طوسی ، محمد حسین نیکوکار
شماره ۸: منوچهر روادگر ، احمد سلیمانی
رزرو شماره یک: محمد عتیقه چی ، علی کدخدایی
رزرو شماره دو: ابراهیم فخار، علی گنجی
