ناکارآمدی قطعنامه‌های سازمان ملل در جنگ تحمیلی علیه ایران
در
گزارش
0
گلف(پایگاه منتظران شهادت):سابقه مداخله شورای امنیت سازمان ملل متحد به دوران حکومت پهلوی دوم و پس از درگیری نیروی‌های ایران و عراق در مرزهای خوزستان باز می‌گردد.
این نهاد درخصوص جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نزدیک به 18 قطعنامه صادر کرد. 11 قطعنامه در طول جنگ عراق علیه ایران و 7 قطعنامه پس از آن در خصوص اجرای قطعنامه 598 و تمدید مأموریت استقرار نیروهای یونیماگ در مرزهای ایران عراق صادر شد.
شورای امنیت با آوردن واژه‌ی وضعیت،جنگ ایران و عراق را تهاجم و تجاوز به شمار نیاورد، در حالیکه تجاوز عراق و نقض قرارداد الجزیره از سوی عراق روشن بود. البته در قطعنامه‌های پایانی شورای امنیت، یعنی قطعنامه‌های 540، 582 و 598، پیشرفت‌های اندکی در تغییر موضع شورا روی داد.
در جدول زیر به بررسی 18 قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌پردازیم:
| قطعنامه‌های سازمان ملل متحد | |||
| شماره | عنوان قطعنامه | تاریخ قطعنامه | مفاد قطعنامه |
| 1 | قطعنامه شماره 479 | 6/7/1359 | این قطعنامه بدون اشاره به آغازگر جنگ و بدون خواستن از عراق به بازگشتن به مرزهای بین المللی از دو طرف درخواست آتش بس را داشت در حالیکه بخش زیادی از خاک ایران توسط عراق اشغال شده بود. |
| 2 | قطعنامه شماره 514 | 21/4/1361 | بعد از یکسال و 9 ماه سکوت شورای امنیت و پس از آزادسازی مناطق اشغالی و فتح خرمشهر در عملیات های پیروز سال دوم جنگ؛ درحالی که عراق از اکثر مناطق ایران بیرون رانده شده بود به اتفاق آرا به تصویب رسید. این قطعنامه هم مانند قطعنامه قبل تحت عنوان وضعیت مابین ایران و عراق نوشته شده بود. در این قطعنامه از دو طرف خواستار آتش بس و قطع عملیات نظامی و بازگشت طرفین به مرزهای بین المللی شده بود. |
| 3 | قطعنامه شماره 522 | 12/7/1361 | پس از ورود ایران به خاک عراق در عملیات های رمضان در پی استراتژی ایران به نام تنبیه متجاوز به اتفاق آرا تحت عنوان وضعیت مابین ایران و عراق به تصویب رسید. مفاد این قطعنامه شبیه قطعنامه 514 می باشد. |
| 4 | قطعنامه شماره 540 | 9/8/1362 | بعد از عملیات والفجر 4 در غرب کشور و انتشار گزارش های نمایندگان ویژه دبیر کل سازمان ملل از حمله به مناطق مسکونی و غیر نظامی ایران توسط عراق و گسترش جنگ به خلیج فارس توسط عراق و حملات عراق به نفتکش ها و مقابله به مثل ایران با 12 رأی موافق و 3 رأی ممتنع(مالت،پاکستان،نیکاراگوئه) صادر شد. در این قطعنامه ضمن درخواست به پایان دادن جنگ، از طرفین درگیر می خواهد از حمله به مناطق مسکونی(بدون اشاره به نام عراق) و ادامه درگیری ها در آب های خلیج فارس بپرهیزند. |
| 5 | قطعنامه شماره 552 | 11/3/1363 | بعد از عملیات خیبر در پی درخواست دولت های عربی خلیج فارس به خاطر حمله ایران به کشتی های در مسیر بنادر کویت و عربستان، تشکیل جلسه شورای امنیت و با 13 رأی موافق و 2 رأی ممتنع (نیکاراگوئه و زیمبابوه) به تصویب رسید. در این قطعنامه ضمن محکوم شدن حمله به کشتی ها در خلیج فارس بر رعایت حقوق دریایی کشورهای منطقه تأیید شده است. عراق این قطعنامه را پذیرفت اما ایران با انتشار بیانیه ای این قطعنامه را به دلیل عدم محکومیت عراق به عنوان آغازگر جنگ و ادامه دهنده حملات به نفت کش ها فاقد اعتبار و مغایر با اصول منشور سازمان ملل متحد دانست و آن را محکوم کرد. |
| 6 | قطعنامه شماره 582 | 5/12/1364 | در پی فتح فاو در عملیات پیروزمندانه والفجر 8 و به درخواست عراق و شش عضو دیگر کشورهای اتحادیه عرب تشکیل شد و به اتفاق آرا به تصویب رسید. این قطعنامه در حالی که ایران در موضع برتر نظامی بود و منطقه استراتژیک فاو را فتح کرد بود از طرفین می خواست که بی درنگ همه نیروهای خود را به مرزهای بین المللی عقب بکشند. همچنین در این قطعنامه استفاده از سلاح های شیمیایی(بدون ذکر نام عراق به عنوان بکاربرنده این مواد) و حمله به مناطق غیرنظامی اظهار تأسف شده بود. |
| 7 | قطعنامه شماره 588 | 16/7/1365 | اين قطعنامه، با احساس خطر عميق نسبت به طولاني شدن و تشديد منازعه و با يادآوري تعهدات دول در خودداري از كاربرد زور و حل صلحآميز اختلافات، ايران و عراق را به اجراي كامل و بدون درنگ قطعنامه قبلي شورا مبني بر آتشبس بين طرفين فرا ميخواند. علت اصلي صدور اين قطعنامه، بيشتر به خاطر تهديد ايران به انجام حمله سرنوشتساز به عراق است و ميتوان ارزيابي كرد كه اين قطعنامه، آخرين اتمام حجت به طرفين و به ويژه ايران براي پذيرش توصيههاي شوراست. اما ايران اين قطعنامه را در حالي كه ارتش بعث، تهاجم بي امان خود را به خاك ميهن اسلامي ادامه ميداد، نپذيرفت. |
| 8 | قطعنامه شماره 598 | 29/4/1366 | پس از عملیات مهم کربلای 5 در منطقه شلمچه و شرق بصره و سقوط هواپیمای مسافربری ایران توسط ناو امریکا در خلیج فارس به اتفاق آرا به تصویب رسید. در این قطعنامه برای اولین بار از جنگ ایران و عراق «با عنوان مخاصمه بین ایران و عراق» این قطعنامه تا حدودی نسبت به قطعنامه‌های قبلی خواسته‌های ایران را بیشتر برآورده می کرد. این قطعنامه یک سال پس از صدور یعنی در تاریخ 27 تیرماه 1367 توسط امام خمینی (ره) پذیرفته شد. |
| 9 | قطعنامه شماره 612 | 19/2/1367 | پس از استفاده شدید عراق از سلاح های شیمیایی علیه مردم شهر حلبچه عراق بعد از عملیات والفجر 10 در این منطقه و کشته شدن حدود 5000 کرد عراقی و همچنین کاربرد این سلاح ها در بازپس گیری فاو در محکومیت استفاده از این گونه سلاح ها بدون ذکر نام عراق به عنوان استفاده کننده سلاح های شیمیایی، صادر شد. |
| 10 | قطعنامه شماره 616 | 29/4/1367 | در پی حماه ناو آمریکایی به هواپیمای ایران و کشته شدن چند صد بیگناه، ایران، چهاردهم تیرماه در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به موضوع شد. 25 تیرماه این شورا تشکیل و قطعنامه 616 شورای امنیت (1988) صادر شد. این قطعنامه با ابراز تأسف عمیق از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران به وسیله موشکی که از یک ناو جنگی آمریکا شلیک شده و از دست رفتن غم‌انگیز جان انسان‌های بیگناه، بر لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 (1987)، شورا را به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار، منازعه میان ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیرکل برای اجرای این قطعنامه تاکید کرد. |
| 11 | قطعنامه شماره 619 | 18/5/1367 | در روزهای پایانی جنگ مبنی بر عملیاتی شدن بند 2 قطعنامه 598 مبنی بر اعزام و نظارت نیروهای سازمان ملل بر آتش بس و عقب نشینی نیروهای طرفین درگیر تصویب شد. |
| 12 | قطعنامه شماره 620 | 4/6/1367 | با بمباران شیمیایی مناطق مسکونی و غیرنظامی ایران توسط رژیم عراق و شکایت ایران، هیئت کارشناسی سازمان ملل به منطقه اعزام شد و کاربرد این سلاحها توسط کارشناسان سازمان ملل مورد تأیید قرار گرفت. از این رو، شورای امنیت، بر اساس گزارشهای هیئتهای کارشناسی اعزامی قطعنامه 620 را صادرشد. قطعنامه 620 جدای از نقایص اساسی، مهمترین سندی است که شورای امنیت در طی هشت سال استفاده مکرر عراق از سلاحهای شیمیایی علیه افراد غیرنظامی و نظامی ایران صادر کرده است.
در این قطعنامه، شورا برای اولین بار، کاربرد سلاحهای شیمیایی را به طور تلویحی، نتیجه عدم پیشرفت مذاکرات درباره خلع سلاح شیمیایی دانست و مذاکرات جاری در کنفرانس خلع سلاح در مورد ممنوعیت کامل و مؤثر توسعه، تولید و انبارکردن سلاح شیمیایی و نیز نابودی آنها را مدّ نظر قرار داد. |
| 13 | قطعنامه شماره 631 | 19/11/1367 | قطعنامه های 631 و 642 نیز مطالب مهمی را در بر نداشتند و تنها به توصیه به دوطرف برای اجرای کامل مفاد قطعنامه 598 اکتفا می کردند ضمن اینکه ماموریت گروه نظارت سازمان ملل(یونیماگ) نیز در دو مرحله و درنهایت تا تاریخ 11فروردین ماه سال 1369تمدید شد هرچند این گروه نیز در اجرای بی طرفانه ماموریت خود چندان موفق نبود و در موارد متعدد از تایید نقض مواد قطع نامه 598 از سوی نیروهای عراقی خودداری کرد. |
| 14 | قطعنامه شماره 642 | 7/7/1368 | - |
| 15 | قطعنامه شماره 651 | 9/1/1369 | این قطعنامه در ارتباط با تمدید مهلت اقامت مأموران سازمان ملل متحد تا تاریخ 8 مهر 1369 و همچنین اجرای موفقیت‌آمیز قطعنامه 598 صادر شد. |
| 16 | قطعنامه شماره 671 | 5/7/1369 | این قطعنامه در مورد تمدید مدت مأموران سازمان ملل تا تاریخ 9 آذر 1369 به درخواست مدیرکل سازمان ملل و همچنین درخواست ارسال یک گزارش در ارتباط با وضعیت نیروهای نظامی دو کشور به تصویب رسید. |
| 17 | قطعنامه شماره 676 | 7/9/1369 | این قطعنامه درباره تمدید مأموریت نیروهای ناظر سازمان ملل تا تاریخ 11 بهمن 1369 به درخواست دبیر کل سازمان ملل بر طبق گزارش قبلی ناظرین، به تصویب رسید. |
| 18 | قطعنامه شماره 685 | 11/11/1369 | آخرین قطعنامه شورای امنیت در موضوع جنگ ایران و عراق، نزدیک به دو سال و نیم بعد از پایان جنگ صادر شد. در این قطعنامه، مأموریت بازرسان سازمان ملل تا 2 اسفند 1369 و همچنین بازرسان و دبیر کل سازمان ملل موظف به ارسال گزارش شدند. |
انتهای پیام/