خلاصه‌ای از عملیات بدر
عملیات بدر در شرایطی صورت گرفت که میهن عزیزمان آماج حملات وسيع موشکی و بمباران‌های ناجوانمردانه دشمن بود که طی آن تعداد زیادی از غیر نظامیان به شهادت رسیده یا زخمی می‌شدند و در همان حال نیز رژیم عراق وقیحانه درخواست صلح می‌کرد. در حقیقت عملیات بدر سیلی محکمی به گوش حکام بغداد در پاسخ به جنایات آن‌ها در مناطق مسکونی به شمار می رفت.
عملیات بدر در ساعت ۲۳ مورخ ۶۳/۱۲/۱۹ با رمز «یا فاطمه الزهرا(س)» با هدف قطع جاده بصره ـ العماره و تهديد بصره از شمال آغاز شد. منطقه عملیاتی با وسعت بیش از ۸۰۰ کیلومتر مربع در شرق رودخانه دجله به نام هورالهویزه و در حدفاصل بین قلعه صالح تا القرنه قرار داشت. این عملیات ادامه عملیات خیبر بود. بررسی نقاط قوت و ضعف خودی و دشمن در عملیات خیبر، بار دیگر فرماندهان جنگ را به طراحی و اجرای عملیات در هور ترغیب کرد. عبور از ،هور تصرف ساحل شرق دجله و بستن بزرگراه العماره – بصره اهداف عملیات بدر بود.
موقعیت و محدوده جغرافیایی منطقه عملیاتی بدر
باتلاق هور العظیم در قدیم باتلاق شط گامش یا جاموس نامیده می‌شد. این باتلاق در قسمت غربی جلگه دشت
آزادگان قرار دارد که به نامهای هورالعظیم یا هورالهویزه مشهور است. این هور در ایران و دشت آزادگان به هور الهویزه شهرت دارد و در عراق به دلیل این که یکی از با تلاق های بزرگ می‌باشد، به هور العظيم معروف شده است. این هور حدوداً از شهر القرنه تا شهر العماره عراق که سرحد غربی آن می‌باشد در خاک عراق قرار دارد و مابقی آن قسمت‌هایی از نواحی و سرزمین هویزه قدیم دشت آزادگان فعلی را اشغال کرده و بدین جهت آن را هور الهویزه هم می‌گویند.
اهمیت استراتژیکی منطقه عملیاتی بدر
هورالهویزه در گذشته به عنوان منطقه غیر قابل عبور برای نیروهای نظامی محسوب می‌شد. لذا از نظر طبیعی هورالهویزه یک مانع طبیعی و مهم برای هر نوع تحرک و عملیات نظامی محسوب میشود که عبور از آن مستلزم امکانات خاص و نیروهای آموزش دیده می‌باشد. اهمیت استراتژیکی و ژئوپولیتیکی منطقه عملیاتی هورالهویزه را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
- قرار گرفتن این منطقه بین دو استان مهم و بزرگ عراق یعنی بصره و العماره که از نظر اقتصادی و اجتماعی برای کشور عراق بسیار اهمیت دارد. بصره دومین شهر عراق از نظر جمعیت می‌باشد و دارای امکانات اقتصادی و تأسیسات بندری است که برای کشور عراق بسیار حیاتی است و عبور نیروهای نظامی از هورالهویزه به معنی قطع ارتباط بصره و پایتخت عراق است.
- وجود اتوبان بصره ـ العماره که بین هورالهویزه و هور الناصر قرار گرفته است. این جاده از تنگنای خشکی بین دو هور به عرض تقریبی ۱۵ کیلومتر عبور می‌کند با تصرف یا به خطر افتادن این اتوبان راه ارتباطی بغداد ـ بصره به خطر می‌افتد.
- وجود راههای ارتباطی بین شهرهای بصره والعماره
- قرار گرفتن شهرهای القرنه العزير، كحلاء و قلعه صالح در منطقه عملیاتی
- وجود لوله‌های نفتی و صادرات نفت جنوب و جزایر نفت خیز موجود در منطقه عملیاتی
- قرار داشتن دکل‌های فشار قوی برق به موازت اتوبان بصره ـ العماره
- فرودگاه قلعه صالح
- امکان دسترسی و تصرف سریع هدف به علت کم عمق بودن هدف.
- به واسطه تجارب عملیات خیبر و استمرار یافتن شناسایی‌ها نیروهای شناسایی ایران تسلط نسبی بر منطقه هورالهویزه داشتند.
- به واسطه گسترش آب در اکثر نقاط و کمبود زمین‌های خشک عرصه کافی برای دشمن جهت مانور نظامی نبود.
- به واسطه این که بعد از هورالهویزه، هور الحمار قرار داشت دشمن فاقد عقبه مناسب برای حمله بود.
نقش تیپ 18 الغدیر در عملیات بدر
اهداف عملیات بدر
تسلط بر جاده بصره – العماره و نیز راه یابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله که استان‌های ناصریه بصره و
العماره را احاطه کرده است و همچنین تسلط بر شرق دجله، انهدام نیرو و اسارت نفرات دشمن از جمله اهداف این عملیات بود.
اقدامات دشمن بدر
بعد از عملیات خیبر، دشمن اقدام به تشکیل فرماندهی شرق دجله (علاوه بر سپاه ۱و ۲ و ۳ و 4 ) و رده های مواضع پدافندی در کل منطقه نموده و همچنین در مسیر آبراه ها و داخل نیزارها کمین‌هایی را قرار داد تا در صورت هجوم نیروهای خودی نقش هشدار دهنده و تأخیری را داشته باشند و در ضمن از نزدیکی نیروهای شناسایی به خط دشمن ممانعت به عمل آورند. دشمن به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرک نیروهای خودی، دکل‌های متعددی را نصب کرد تا دید کلـی بـر هـور و جوانب آن داشته باشد. علاوه بر این مبادرت به احداث محل فرود هلی کوپتر در شمال قلعه صالح با (2 باند) و در جنوب القرنه کرد. در این میان گذشته از کمین موانع دشمن در آبراه‌ها قابل ملاحظه بود چنان که نرسیده به سیل بند اول با نصب نبشی‌‌های آهن و وصل سیم خاردار بر سر آبراه ها (یک ردیف زیر آب و ردیف دوم روی آب) موانعی را ایجاد نمود. همچنین بعد از کمین‌ها و قبل از رسیدن به سیل بند اول، در کنار آبراه‌ها شبکه‌های متعدد فوگاز (ناپالم) مشاهده می‌شد که توسط سیم هدایت آن از خطوط اول دشمن صورت می‌گرفت. دشمن تعداد زیادی از این شبکه‌ها را بر سر آبراه‌ها قرار داده بود. به عنوان مثال بر سر آبراه صفین در فاصله ۱۳۰ متری سیل بند اول سه ردیف ۲۶ تایی که در هر ردیف ۱۳ بشکه در سمت چپ آبراه و ۱۳ بشکه در سمت راست آن وجود داشت. قابل ذکر است که دشمن بعد از تمامی موانع یــاد شده سیل بندی را مشرف بر آب با عرض ۱۲ متر و ارتفاع ۲ متر احداث کرده بود که بر روی آن سنگرهای متعددی تعبیه شده بود و از سه طرف چپ راست و مقابل دارای دید کافی بر روی آب بود.
روند عملیات بدر
پس از حرکت نیروها از نقطه رهایی به سوی هدف‌های مورد نظر و اعلام آمادگی در ساعت ۲۳ مورخ ۶۳/۱۲/۱۹ با قرائت رمز عملیات با عنوان «یا الله یا الله یا الله و قاتلوهم حتى لاتكون فتنه يا فاطمه الزهرا» نیروهای تكاور مهاجم تهاجم خود را از دو محور شمالی و جنوبی آغاز کردند. متعاقباً در همان ساعات اولیه تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد و با پیشروی نیروها در عمق خطوط دشمن اعجاب و شگفتی همگان برانگیخته شد. زیرا با توجه به هوشیاری دشمن به لحاظ مشاهده شواهد و قرائن و تجربه عملیات خیبر به نظر نمی‌رسید خطوط مستحکم اولیه دشمن به این سرعت فرو ریزد در محور ترابه که به منظور پشتیبانی در نظر گرفته شده بود، به دلیل دوری عقبه و کمبود آتش پشتیبانی و سایر مسائل، پیشروی به سوی هدف با کندی صورت می‌گرفت. اما در محور خندق، برخی از یگان‌ها با حرکت در عمق خود را به هدف‌های مرحله بعدی نیز رساندند. در نتیجه تا صبح روز دوم عملیات، از دو کیلومتری البیضه تا 5/2 کیلومتری پایین تر از خط همایون، خط اول دشمن به طور کامل در تصرف نیروهای خودی بود. علاوه بر این نیروها تا پشت رودخانه دجله پیشروی کردند و به سمت غرب در حاشیه شرقی رودخانه خط پدافندی تشکیل دادند و با آتش سلاح‌های سبک تردد وسایل نقلیه دشمن را روی جاده العماره ـ بصره متوقف کردند. دشمن با تصور ایـن کـه امکان اجرای عملیات از سایر محورهای عملیاتی جنوب وجود دارد مدتی طول کشید تا بتواند نیروی خود را بازیافته و اقدام به پاتک نماید. بر این اساس دشمن پس از کشف اهداف تک، اولین فشارهای خود را با حجم بمباران‌های وسیع و آتش توپخانه در محور شمالی منطقه و در حوالی پد خندق و الصخره متمرکز نمود تا بدین وسیله از دستیابی نیروها به تنگه العزير ممانعت به عمل آورد.
رزمندگان گردان حر در عملیات عاشورایی بدر
در طی سه روز جنگ و درگیری، قرارگاه مهندسی با سخت کوشی بسیار توانست پلی را از حد فاصل جزیره جنوبی و منطقه همایون نصب کند و از سوی دیگر نیروها با پیشروی خود به اهداف زیر دست یافتند:
پاک سازی پد خندق، پیشروی از پشت خط جمل ۳ به پشت صفین ۳ و در شب سوم هوانیروز اقداماتی را به منظور پشتیبانی عملیات به انجام رسانید. فشار دشمن در محور الصخره و پد خندق کماکان ادامه داشت و در نتیجه مقاومت نیروها نیز رو به فزونی نهاد. در شب پنجم و ششم در ادامه تلاشی که به منظور پاکسازی روستای حدیبه انجام شد، نیروهای فراوانی به فرماندهی لشکر عاشورا از رودخانه دجله عبور کرده و به شرق دجله حمله کردند. با روشن شدن هوا به علت عدم پاک سازی و الحاق کامل منطقه، تعدادی تانک و نفرات دشمن باقی ماندند و اصولاً امکان پیشروی به سوی القرنه فراهم نیامد. علیرغم وضعیت پیش آمده تا حوالی ظهر، جنگ و مقاومت همچنان ادامه داشت تا شاید به این وسیله اهداف به دست آمده تا شب حفظ شده و فرصت مناسب جهت انجام مأموریت انفجار پل ابوعران به دست آید. از حوالی ظهر که دشمن موقعیت نیروهای خودی را دریافته بود به مرور فشار خود را افزایش داد و در نتیجه تعدادی از نیروها به داخل فرورفتگی رودخانه دجله مقابل نهر روطه آمدند. از این به بعد دشمن با پاکسازی شمال پد خندق فشار خود را از دو طریق یکی رخنه در خط صفین (جناح شمالی عملیات) و دیگری رخنه به داخل فرورفتگی رودخانه ادامه داد که اساساً تهدید عقبه نیروهای محور شمالی را به همراه داشت و نیز با شدت بخشیدن به بمباران‌های هوایی امکان تأمین مناطق به دست آمده را از نیروهای خودی در این منطقه گرفت. همچنین تصرف بیش از ۸۰۰ کیلومتر مربع از اراضی هور و تصرف جاده خندق (الچرده) به طول ۱۳ کیلومتر که فاصله آن با جاده العماره – بصره ۶ کیلومتر است به پایان رسید.
نتایج سیاسی، نظامی و اجتماعی عملیات بدر
در طول عملیات بدر، رزمندگان اسلام توانستند در شرق و غرب دجله ضربات مهلکی به ارتش صدام وارد آوردند و با تخریب پل‌های تدارکاتی و راههای مواصلاتی آسیب پذیری ارتش عراق را افزایش دهند و در نتیجه آن تمام هورالعظیم واقع در جنوب استان العماره عراق آزاد شد و تمام روستاها و پاسگاه‌های آن به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و از طرف دیگر تمام خطوط دفاعی دشمن که مدت‌ها در جهت ایجاد آن تلاش شده بود و صاحب نظران آن را به خط دفاعی «بارلو» تشبیه می‌کردند منهدم شد و دژهای محکم عراق به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و در کنار جاده استراتژیک العماره زیر آتش رزمندگان اسلام قرار گرفت و راههای ارتباطی عراق جنوبی از مرکز عراق مورد تهدید جدی واقع شد. شکست نظامی دشمن در مقابل رزمندگان اسلام، سبب بروز آشفتگی داخلی در عراق ،شد نظیر خروج بسیاری از کارگران و مستشاران خارجی از عراق و سقوط نرخ دینار عراقی و افزایش انتقال پول سرمایه داران عراقی از بانک‌های دولتی عراق به بانک‌های خارجی و افزایش تعداد پناهندگان عراقی.
عملیات بدر همچنین ثابت کرد که رزمندگان اسلام هر وقت و در هر شرایطی که مقتضی باشد می‌توانند از هر نقطه جبهه به داخل خاک عراق نفوذ کنند و سدهای دفاعی عراق را که با صرف میلیاردها دلار کمک‌های مالی کشورهای مرتجع منطقه و کمک تسلیحاتی امپریالیسم جهانی ایجاد شده بود را در هم بشکنند.
***برگرفته از کتاب جغرافیای عملیات ماندگار دفاع مقدس
