شکست‌های پیاپی در سال 62 در نقاط مرزی جنوب باعث شد فرماندهان تصمیم به تغییر شیوه عملیات و کشاندن جنگ به طرف مناطقی که ارتش عراق حضور کمرنگ‌تری دارد بگیرند. به همین منظور عملیات‌های والفجر 2 و والفجر 3 را در غرب کشور طراحی و اجرا نمودند.
در نتیجه عملیات والفجر 3 در مرداد 1362 به منظور پاکسازی محور مهران، ایلام و دهلران توسط قرارگاه مشترکی در ” قرارگاه مشترک عملیاتی نجف” انجام و دو قرارگاه فتح و ظفر در زیر مجموعه آن قرار گرفت. در نهایت این عملیات با پیروزی رزمندگان اسلام به پایان رسید.
نیروهای بعثی با وجود شکست در عملیات بیت المقدس و عقب‌نشینی سراسری، اما همچنان ارتفاعات سرکوب مرزی و مهم در غرب کشور را در دست داشتند تا امکان دست یابی به مهران را برای خود فراهم کنند و علاوه بر محافظت از شهر بدره بتوانند با نیروی کمتری پدافند کنند. در صورت عقب نشینی عراق از ارتفاعات مرزی، ایران می‌توانست پدافند در دشت را به او تحمیل کند و در نتیجه نیروی بیشتری را سرکوب کند. بر همین اساس دومین عملیات محدود با نام والفجر 3، به منظور خارج شدن مهران از تیررس دشمن در دستور کار قرار گفت.
اهداف مشخص شده در عملیات والفجر3
• خارج کردن مهران از دید دشمن
• برقراری ارتباطی امن میان مهران و دهلران، کشاندن دشمن به دشت و انجام پدافند در دشت
• منهدم کردن دشمن
• باز‌پس‌گیری ارتفاعات و عوارض حساس زالوآب که در خاک جمهوری اسلامی بود
موقعیت منطقه
در منطقه دشت مهران دو رشته ارتفاعات وجود داشت:
• شمال: ارتفاعات زالوآب، کانی سخت و نمه کلان قرار دارد که وسعت زیادی از آن در خاک ایران قرار داشت.
• جنوب: ارتفاعات قلاویزان قرار دارد که مرز ایران و عراق را تعیین میکرد.
بین دو ارتفاع بیان شده، دشت‌های مهران و ورمهراز و شهر زرباطیه عراق قرار دارد. در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و کانی سخت مرز مشترک ایران و کشور عراق بود. تنگه کنجان چم در شمال شرقی مسیر مهران به ایلام، قرار داشت که گلوگاه ورود به دشت مهران بود.
محورهای مشخص شده در عملیات والفجر 3
با توجه به هدف‌های مشخص شده در این عملیات، منطقه جغرافیایی و اهمیت راهبردی آن، عملیات والفجر 3 در سه محور زالوآب و نمه کلان بو، دشت مهران و قلاویزان طراحی شد. در این عملیات نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی با یک تیپ زرهی در خط و یک گردان نیروی پیاده و سپاه با سه لشکر، دو تیپ، یک تیپ منهای پیاده و یک تیپ زرهی به صورت مشترک وارد عمل شدند.
آغاز عملیات والفجر 3 با رمز یا فاطمة الزهرا(س)
عملیات والفجر 3 در هفتم مرداد ۱۳۶۲ در ساعت یازده شب با رمز یا فاطمة الزهرا(س) شروع شد.
محور شمالی: در قسمت شمالی عملیات، قبلاً با توجه به غافلگیر کردن دشمن، جاده ۴۹۰ تا پشت نمه کلان بو کشیده شده بود و تعدادی قاطر برای جا‌به‌‍جایی یک روزه تا تکمیل جاده در نظر گرفته شده بود.
در شب نخست عملیات، ارتفاعات نمه کلان بو در این محور تصرف و تأمین شد و جاده ۴۹۰ برای شب دوم که به منظور عقبه نیروهای خودی نقش مهمی داشت، کامل و پس از آن به بهره‌برداری رسید.
محور میانی: رزمندگان اسلام در محور میانی “دشت مهران از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد” با گذشتن از جاده مهران – ایلام، پس از رسیدن به اهداف مشخص شده، یک خاکریز برای پدافند احداث کردند و ۶۰ تن از نیروهای عراقی هم به اسارت درآوردند.
محور جنوبی: با توجه به موفقیت‌های چشمگیر به دست آمده، از آنجایی که زمان لازم برای احداث خاکریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد (در دشت مهران) و از آنجا به فرخ آباد وجود نداشت همه هدف‌های این محور به طور کامل تأمین نشد.
محور شمالی: در این محور با توجه به اینکه ارتفاعات زالوآب و کله قندی تسلط بر تنگه میان تنگ داشت و در محاصره رزمندگان بود، دشمن تلاش میکرد به هر طریقی آن را از دست ایران خارج و روی آن مستقر شود. در همین راستا دشمن نزدیک به یک هفته به وسیله هلیکوپتر (با اسلینگ) آذوقه و کمک‌های لازم را به نیروهای در محاصره خودش می‌رساند.
همچنین با تلاش زیاد قصد داشت با شکستن خط خودی در دوراجی، آن را با جناح چپ الحاق کند و به واسطه محاصره نمه کلان بو موقعیت جناح شمالی را به کلی متزلزل و محاصره کله قندی را بشکند و نیروهای محور میانی را از دشت مهران پس بزند.
اما رزمندگان اسلام با قدرت چشمگیری که از خود نشان دادند توانستند در مقابل حرکت‌های دشمن در محور دوراجی و نمه کلان بو مقاومت کنند، که برای نمونه به یک مورد آن اشاره میشود:
در میان نیروهای اعزام شده به خط، یک گردان بسیجی آمده بودند که برای دفاع در منطقه مستقر شده بودند و پس از رسیدن به هدف‌های تعیین شده در عملیات در دوراجی به خط مقدم منتقل شدند.
اما بر حسب اتفاق، حضور آنها با فشارهای دشمن همزمان شد و شاید کسی تصور نمی‌کرد آنها توان مقاومت در مقابل فشارهای رژیم بعثی را داشته باشند، اما این بسیجی‌ها برخلاف تصور، با خلق حماسه‌ای نه تنها به خوبی از عهده مهار حرکت‌های دشمن برآمدند بلکه از موفقیت‌های محور شمالی عملیات حراست و از نفوذ دشمن در جبهه میانی هم جلوگیری کردند.
پس از دفع پاتک دشمن از محور دوراجی نیروهای مخلص اسلام از شدت خستگی زیر آفتاب سرشان را روی خاک گذاشته و خوابیده بودند.
از طرف دیگر عراق یک گردان از نیروهای پیاده‌اش را به پشت ارتفاعات منتقل کرده بود تا پس از استراحت در شب، صبح به محض روشنایی آسمان اقدام به پاتک و غافلگیری ایران کنند. نیروهای شناسایی که بدون پیش‌بینی با نیروهای عراقی در شیار برخورد کرده بودند، موضوع را بدون فوت وقت به گوش یکی از یگان‌های سپاه رساندند و با زیر آتش قرار دادن نیروهای عراق تنها تعداد انگشت شماری از نیروهای دشمن جان سالم به در بردند و بقیه همه کشته شدند.
مقاومت نیروهای دشمن در ارتفاعات کله‌قندی، نقش مهمی در امیدوار کردن آنها برای انجام پاتک داشت، شهید همت فرمانده لشکر 27 محمد رسول الله برای خاتمه دادن به مقاومت دشمن وارد عمل شد و موفق به پاکسازی آنها از منطقه شدند.
تصویر زیر در همین عملیات و پس از آزادسازی ارتفاعات کله قندی با نیروهایش گرفته شده است. در این عکس شهید محمد ابراهیم همت در بین تخریبچی‌های لشکر محمد رسول الله که بیشتر آنها جوانانی کم سن و زیر 25 سال هستند دیده میشود. شهید علی اکبر حاجی‌پور فرمانده گردان عمار و شهید محسن دین‌شعاری فرمانده گردان تخریب این لشکر هم حضور دارد.
فرمانده نیروهای دشمن در کله قندی سرهنگ جاسم یعقوب بود که به دلیل جراحات سنگین و متعدد، به هنگام منتقل شدن به پشت جبهه کشته شد.
شهید همت در عملیات والفجر3
نتایج به دست آمده از عملیات والفجر 3
موارد زیر از جمله نتایج به دست آمده در عملیات والفجر ۳ بود:
• آزادسازی جاده ایلام، مهران، دهلران
• آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه کلان بو
• آزادسازی دشت مهران
• برقراری ارتباط جبهه‌های میانی و جنوبی از طریق جاده ایلام – مهران – دهلران
خسارت‌ها و غنائم وارد شده به دشمن در عملیات والفجر 3
• سقوط یک فروند هواپیما، سه فروند هلیکوپتر
• 10 انبار مهمات
• 3 دستگاه لودر و بلدوزر
• ۱۶ قبضه خمپاره‌انداز ۶۰ قبضه تیربار، ۳۳ دستگاه خودرو و بیش از ۷۰ دستگاه تانک و نفربر از دشمن منهدم شد
• ۱۵ دستگاه خودرو، پنج دستگاه لودر و بلدوزر، ۱۶ قبضه خمپاره انداز، سه دستگاه تانک، بیش از ۱۸۰۰ قبضه تیربار، بیش از ۵۱ قبضه خمپاره‌های ۸۰ و120، مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی
• هنگام کمک‌رسانی دشمن به ارتفاعات زالوآب – که با هلیکوپتر صورت گرفت – مقدار زیادی غنائم به دست آمد. همچنین ۵۰۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و ۵۰۹ تن از آنها به اسارت درآمدند.
