مراحل جنگ شهرها در دوران دفاع مقدس
عراق در طول جنگ تحمیلی از جنگ شهرها، به عنوان یک استراتژی نظامی،سیاسی استفاده می‌کرد. جنگ شهرها باتوجه به مقتضیات و شرایط زمانی و عملکرد دو طرف جنگ، به ویژه عراق، به چند مرحله تقسیم می‌شود. مراحل جنگ شهرها در دفاع مقدس عبارت‌اند از:
نخستین حمله موشکی ایران به شهر بغداد
مرحله اول، از 1 اسفندماه سال 1363 تا 18 فروردین ماه سال 1364
در این مرحله، 29 شهر و چندین روستای ایران 118 بار هدف اصابت بمب‌ها و موشک‌های عراقی قرار گرفت که در این حملات 1227 نفر شهید و 4682 تن زخمی شدند. نخستین حمله موشکی ایران به شهر بغداد نیز در 23 اسفند ماه سال 1363، همزمان با اجرای عملیات بدر، درحالی که عراق موج جدیدی از حملات به شهرها و تهران را از سر گرفته بود، انجام شد که موشک به بانک (رافدین) در بغداد اصابت کرد. در این فاصله، سازمان ملل یک‌بار تقاضای قطع حملات را کرد که ایران و عراق پذیرفتند اما مدتی نگذشت که عراق بار دیگر این توافقنامه را زیر پا گذاشت؛ تا اینکه در 18 فروردین ماه 1364، با ورود دبیرکل سازمان ملل به ایران، حملات متوقف شد.
توافقنامه در تهران و بغداد
مرحله دوم، از 4 تا 25 خردادماه 1364
در این مرحله 27 شهر و چندین روستای ایران 105 بار هدف حملات عراق قرار گرفت. در این حملات، 570 نفر شهید و 1332 نفر زخمی شدند. پس از این اقدام و مقابله به مثل ایران، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد در پیامی، از دولت‌های ایران و عراق خواست، از حمله به مناطق مسکونی یکدیگر خودداری کنند. ایران براساس سیاست خود، مبنی بر خودداری از گسترش جنگ در مناطق غیرنظامی و به‌منظور رعایت حقوق انسان‌دوستانه، به تقاضای دبیرکل وقت، پاسخ مثبت داد. حکومت عراق نیز بر اثر فشار افکار عمومی در ظاهر موافقت خود را اعلام کرد. بدین ترتیب، توافقنامه‌ای در 22 خردادماه سال 1364 امضا شد. طبق این توافقنامه و بنابر تقاضای دبیرکل شورای امنیت سازمان ملل قرار شد هیئت‌های ناظر سازمان ملل متحد برای نظارت بر اجرای مفاد این توافقنامه در تهران و بغداد مستقر شوند.
ناتوانی عراق از بازپس‌گیری فاو
مرحله سوم، از 20 مرداد تا 10 دی ماه 1365
بعد از فتح فاو و ناتوانی عراق از بازپس‌گیری آن، تهدیدات و سپس حملات هوایی و موشکی عراق به شهرها و روستاهای ایران، از فروردین 1365 مجدد آغاز شد. همچنین درپی اجرای موفق عملیات کربلای 1 در تیرماه، عراق برای تلافی شکست خود در جبهه‌های نبرد، حمله به شهرهای ایران را در مردادماه تشدید کرد و ایران ناگزیر، بار دیگر دست به مقابله‌به مثل زد. بدین ترتیب، دوباره جنگ شهرها آغاز شد و تا دی‌ماه همین سال ادامه یافت. البته حملات، پی‌درپی انجام نمی‌گرفت و در مقاطعی بر اساس توافق دو طرف متوقف می‌شد اما با زیر پا گذاشتن آن از طرف عراق، این حملات دوباره آغاز می‌گردید.
همکاری آمریکا، عراق و لیبی
مرحله چهارم، از 19 بهمن تا 10 اسفندماه سال 1365
طبق توافق پشت پرده‌ای که در آذرماه سال 65 بین آمریکا، عراق و لیبی انجام شد، لیبی همکاری خود را با ایران در زمینه پرتاب موشک قطع کرد و پس از مدتی متخصصان لیبی ضمن دستکاری موشک‌ها و ایجاد اشکال در آنها، ایران را ترک کردند. بدین ترتیب ایران برای مدتی امکان دفاعی خود را از دست داد، اما چیزی نگذشت که با فضل الهی و تلاش‌های شبانه‌روزی متخصصان موشکی، ایران موفق شد ایراد موشک‌ها را برطرف کند.
عراق که از این موضوع خبر نداشت، به این امید که ایران امکان پرتاب هیچ‌گونه موشکی به این کشور را نخواهد داشت، بار دیگر در تاریخ 19 دی‌ماه سال 1365 (همزمان با اجرای عملیات کربلای 5 رزمندگان) به شهرهای ایران حمله کرد. بدین ترتیب، چهارمین مرحله جنگ شهرها از سوی عراق آغاز شد.
عراق حملات خود را در بیستم دی‌ماه گسترش داد و ایران در واکنش به این اقدام در بیست و یکم دی‌ماه موشک اسکاد-بی خود را سمت بغداد پرتاب کرد. به این ترتیب حملات دو کشور ادامه یافت تا اینکه اواخر بهمن‌ماه، عراق به‌طور موقت، حملات خود را متوقف کرد. درنهایت با صدور بیانیه دبیرکل سازمان ملل در 10 اسفندماه سال 1365 جنگ شهرها در این مرحله به پایان رسید.
در این مرحله، 66 شهر و بخش کشور، هدف حملات موشکی عراق قرار گرفت و درمجموع 3050 تن شهید و 11163 تن مجروح شدند.
کاهش حملات عراق به ایران
مرحله پنجم، از 19 مرداد تا 29 آبان‌ماه سال 1366
در پی موفقیت ایران در عملیات نصر در 14 مرداد 1366، عراق برای جبران شکست خود، در 19 مرداد، به پالایشگاه تبریز و تاسیسات نفتی گچساران و دو منطقه نفتی، در «رامهرمز» حمله کرد و به این ترتیب مرحله پنجم جنگ شهرها با فراز و نشیب‌هایش آغاز شد. این حملات با ورود دبیرکل سازمان ملل به ایران در 20 شهریور موقتا قطع شد اما به محض خروج ایشان از ایران، در 25 شهریور، عراق بار دیگر حملات خود را از سر گرفت و تا 29 آبان‌ماه ادامه داد، طوری‌که در اکثر روزهای ماه مهر و آبان، شهرهای ایران هر روزه مورد هدف حملات عراق قرار می‌گرفتند.
از نیمه آبان، عراق از رسیدن به اهداف خود نا امید شد و حملات را کاهش داد و سر انجام در 29 آبان، عملا جنگ شهرها در این مرحله به پایان رسید. البته عراق در آذرماه، حملاتی جسته و گریخته به ایران داشت.
پایان مراحل جنگ شهرها در دفاع مقدس
مرحله ششم، از 8 اسفند سال 1366 تا 31 فروردین 1367
در پی ناکامی عراق در واداشتن ایران به پذیرش بی قید و شرط قطعنامه 598، حملات شدید این کشور به استان‌های مختلف ایران، در 8 اسفند 1366 آغاز شد.
این حملات و متقابلا حملات ایران، تا 21 اسفندماه ادامه داشت؛ تا اینکه عراق ساعت 4 بعد از ظهر همین روز اعلام کرد، حمله به شهرهای ایران را متوقف خواهد کرد، البته تا دقایقی قبل از اعلام، 9 موشک به شهر تهران پرتاب کرد. با این‌حال، ایران از قطع حملات استقبال کرد، اما عراق تنها یک روز به وعده خود عمل کرد و با آغاز عملیات‌های والفجر 10 و بیت‌المقدس در 23 اسفندماه، دوباره حملات خود به مناطق غیرنظامی ایران را آغاز کرد و این حملات، تا 31 فروردین‌ماه سال 1367 ادامه داشت تا اینکه عراق در نامه‌ای به سازمان ملل اعلام کرد که قصد متوقف کردن حملات خود را دارد. به این ترتیب، جنگ شهرها در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به پایان رسید.
انتهای پیام/