عملیات ثامن‌الائمه در تاریخ 1360/02/02 با همکاری ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در چهار محور جاده ماهشهر، ذوالفقاريه، فياضيه، دارخوين با اهداف تصرف پل‌های دشمن بر روی رود کارون، تصرف و تأمین جاده آبادان ـ ماهشهر و آبادان ـ اهواز و در نهایت به منظور شکست محاصره آبادان و انهدام نیروهای دشمن آغاز شد.
نخستين ماه هاي سال 1360 شهيد يوسف كلاهدوز قائم مقام وقت فرماندهي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، طرح شكست حصر آبادان را كه توسط شهيد حسن باقری طراحي شده بود، به شوراي عالي دفاع ارائه کرد. پس از تصويب طرح و هماهنگي با نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي و نيروهاي تحت امر سپاه پاسداران، چگونگي انسجام و نحوه ادغام نيروها، همچنين نام حمله، روز و ساعت آن مشخص شد .
اهداف عمليات
هدف از این عملیات، اجرای فرمان امام مبني بر شكست حصر آبادان با تصرف 3 پل كارون و قطع حلقه ارتباطي نيروهاي دشمن با يكديگر به اميد گشودن گره كور جنگ و آزادسازی نيروهای خودی از حلقه محاصره عراقي ها بود.
شکل گیری عملیات ثامن‌الائمه
موقعيت جغرافيايی زمين و طرز گسترش و آرايش يگان‌های ارتش عراق در منطقه طوری بود كه با يك حمله غافلگيرانه و محاصره برق آسا ، میشد ضربه کمرشکنی به دشمن وارد کرد. فراتر از همۀ انگيزه‌هايی كه براي عمل در شرق رود كارون و پاكسازي دشمن در آن منطقه به لحاظ سياسی و نظامی وجود داشت ، نظر صريح فرمانده كل قوا، يعني امام خميني مبني بر اين بود كه حصر آبادان بايد شكسته شود.
اين فرمان پس از گذشت يک سال از آغاز جنگ و محاصره شهر ساحلی آبادان همچنان به صورت يک مسئوليت بر دوش فرماندهان و به ويژه ارتشيان لشكر 77 خراسان كه در آن منطقه مستقر بودند، سنگينی می‌كرد.
حصر آبادان چگونه شکسته شد؟
سرانجام در ساعت 1 بامداد پنجم مهرماه 1360، نخستين عمليات گسترده و مشترک ارتش و سپاه با نام ثامن الائمه و با رمز “نصر من الله و فتح قريب” به منظور تصرف پل‌های رود كارون و قطع حلقه ارتباطی نيروهای محاصره كننده آبادان آغاز شد.
رزمندگان ایرانی از چهار محور «دارخوئين»، «فياضيه»، «ذوالفقاريه» و «جاده ماهشهر» به نظاميان عراق حمله كردند و توانستند در همان ساعت‌های اولیه خاكريز اول و دوم دشمن در جنوب محمديه را پاكسازي کنند. در جبهۀ «ماهشهر» عراق مقاومت زيادي نشان داد اما نیروها از چهار محور به خط پدافندي دشمن كه 5/1 كيلومتر طول داشت، هجوم بردند و نيروهای عراقی را به محاصره درآوردند. ساعت 14 روز پنجم مهرماه؛ يعنی به فاصله 13 ساعت از آغاز عمليات اعلام شد كه دومين پل ارتباطي دشمن با غرب كارون نيز به تصرف نيروهای رزمنده ايران درآمده است و پيشروي از همين نقطه ادامه دارد .
عراق با استعداد سه تيپ از لشگرهای زرهی 3 و 111، و چهار گردان پياده و پنج گردان توپخانه در منطقه حضور داشت .
در ادامه عملیات خاكريز سوم عراق در جبهۀ ذوالفقاری نيز سقوط كرد و حدود 2000 تن از نيروهای ایرانی به نزديک پل حفار رسيدند. با تلاش رزمندگان ایرانی، آبادان پس از 349 روز از محاصره خارج شد و نظاميان عراق از طريق پل حفار به غرب كارون عقب‌نشيني كردند.
پيروزي در اين عمليات به معنای ورود به مرحلۀ تازه‌ای از جنگ و گشودن گرۀ كور جنگ محسوب میشد. نزديک به 13 كيلومتر از كناره رود كارون و همين ميزان از كارون تا جنوب جاده ماهشهر – آبادان در اشغال دشمن بود، به گونه‌ای كه دو جاده اهواز – آبادان و ماهشهر – آبادان در منطقه اشغال شده قرار داشت و قسمت‌هایی از آن نيز در تصرف دشمن بود .
استحكامات مهمی كه عراق براي پدافند در اين منطقه به وجود آورده بود، به اندازه‌ای به آنها قوت قلب می‌بخشيد كه تمام منطقه را با آرامش خاطر، از دو پل قصبه و حفار و گاهی هم با يک پل ديگر تدارک و پشتيبانی می‌كردند .
پس از انجام موفق عملیات ثامن‌الائمه و اعلام تبريک خبر شكست حصر آبادان به امام، هواپيماي سي – 130 حامل شماری از فرماندهان جنگ هنگام بازگشت به تهران سقوط كرد. در اين سانحه كه روز هفتم مهرماه اتفاق افتاد محمد جهان آرا فرمانده سپاه خرمشهر ، جواد فكوري فرمانده نيروي هوايي ارتش ، يوسف كلاهدوز قائم مقام فرماندهي سپاه پاسداران ، ولي الله فلاحي رئيس ستاد مشترك ارتش و موسي نامجو وزير دفاع و نماينده امام در شوراي عالي دفاع كه همگي در طراحي و اجراي عمليات شكست حصر آبادان شركت داشتند ، به همراه تني چند از افسران و همراهان به شهادت رسيدند .
خسارات و تلفات دشمن
در اين عمليات ، انهدام 90 دستگاه تانك و نفربر ، 100 دستگاه خودرو ، دو پل پي . ام . پي و كشته و زخمي شدن و اسارت بيش از 3800 تن از نيروهاي عراقي بود . همچنين مقدار قابل توجهي تجهيزات پيشرفته از آنها به غنيمت گرفته شد كه عبارت بودند از :
160 دستگاه تانك و نفربر
150 خودروي نظامي
30 دستگاه بولدوزر
5 قبضه توپ 152 ميليمتري دور برد
2 قبضه موشك انداز كاتيوشا
مقداري اسلحه سبك و سنگين و مهمات
تلفات و خسارات زياد دشمن در طي دو روز عمليات ، به واسطه حمله سريع و شيوه تهاجم نيروهاي ايراني بود .
نتایج نبرد
فرماندهان ايراني در اين نبرد به سه هدف مهم دست يافتند كه نشان مي داد با ابتكار مي توان دست به يك عمليات موفق و گسترده زد . اين سه هدف عبارتند از:
1- انهدام نيروهاي دشمن
2- آزادسازي نيروهاي خودي از حلقه محاصره دشمن
3- آماده شدن براي حمله تعيين كننده نهايي
