مدتی پس از عملیات والفجر مقدماتی ، عملیات والفجر1 در شمال غربی ارتفاعات حمرین تا فکه طراحی شد . این عملیات ۶ روزه به فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیا ، مرکز عملیات مشترک ارتش و سپاه پاسداران به منظور انهدام ماشین جنگی دشمن متجاوز و آزادسازی بخشی از نوار مرزی وارد فاز اجرایی شد. و موفق شد ضربات قابل توجهی به ارتش عراق وارد کند .
هدف عملیات
در عملیات محرم قسمتی از کوه های حمرین همچنان در اختیار دشمن قرار داشت. که هدف اصلی در این عملیات تصرف کامل این کوها بود. تا تسلط نیروهای ایرانی در ارتفاعات منطقه، منجر به قرار گیری نیروی دشمن در دشت شود. و رزمندگان با اشراف کامل منطقه مجاور را تحت کنترل داشته باشند که زمینه‌ای را برای آزاد سازی فکه و نواحی خطوط مرزی فکه فراهم آورد.
یکی دیگر از اهداف این عملیات انهدام ماشین جنگی عراقی ها بود که به قوای اسلام این اجازه را میداد که برای عملیات های دیگر در این منطقه به راحتی به اهداف تعیین شده خود برسند.
طرح عملیات
قرارگاه خاتم الانبیا این عملیات را از دو محور شمالی و جنوبی به فرماندهی قرگاه های کربلا و نجف طراحی کرد
۸ لشکر سپاه پاسداران و دو لشکر، سه تیپ ، و یک گردان نیروی زمینی از ارتش جمهوری اسلامی در عملیات والفجر1 ، مشارکت داشتند . که در مجموع ۸۰ گردان از سپاه و تقریبا ۳۰ گردان از نیروی زمینی ارتش ماموریت انجام این عملیات را برعهده گرفتند.
قرارگاه‌های عمل کننده در عملیات
به نقل از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) برای انجام این عملیات دو قرارگاه عملیاتی را تحت امر خود قرار داد:
الف- قرارگاه عملیاتی نجف؛
نجف 1، شامل: لشكر 31 عاشورا (15 گردان پیاده) و تیپ 55 هوابرد (چهار گردان)؛
نجف 2، شامل: لشكر 27 محمد رسول‌الله (15 گردان پیاده) و تیپ 84 خرم‌آباد (چهار گردان)؛
نجف 3، شامل: لشكر 5 نصر (15 گردان پیاده) و تیپ 58 ذوالفقار (پنج گردان)؛
نجف 4 (به عنوان احتیاط) شامل: تیپ مستقل 10 سیدالشهدا (پنج گردان پیاده) و تیپ 37 زرهی (دو گردان تانك و یك گروهان مكانیزه)؛
یگان‌های توپخانه، شامل: شش گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.
ب- قرارگاه عملیاتی كربلا:
كربلا 1، شامل: لشكر 41 ثارالله (شش گردان پیاده) و تیپ 1 لشكر 21 حمزه (چهار گردان پیاده و یك گردان (-) تانك)؛
كربلا 2، شامل: لشكر 7 ولی‌عصر (پنج گردان پیاده) و تیپ 2 لشكر 21 حمزه (سه گردان پیاده و یك گروهان تانك)؛
كربلا 3، شامل: تیپ 33 المهدی (پنج گردان پیاده) و تیپ 3 لشكر 21 حمزه (سه گردان پیاده و دو گروهان تانك)؛
كربلا 4، شامل: لشكر 14 امام حسین (هشت گردان پیاده و دو گردان تانك) و تیپ 2 لشكر 77 خراسان (چهار گردان پیاده و یك گروهان تانك)؛
كربلا 5، شامل: لشكر8نجف‌اشرف(9گردان‌پیاده) و لشكر(-) 19فجر (هفت‌گردان‌پیاده و 1 گردان تانك)؛
تیپ 4 زرهی لشكر 21 حمزه (دو گردان مكانیزه و سه گردان تانك و دو گردان ژاندارمری) و یك گروهان از سپاه (به عنوان احتیاط) و تیپ 1 لشكر 17 علی‌ابن‌ابیطالب (سه گردان پیاده)؛
یگان‌های توپخانه، شامل: هشت گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.
روند عملیات والفجر1
ساعت ۲۳:۱۰ دقیقه ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ زمان آغاز نخستین حمله عملیات با رمز بسم الله الرحمن الرحيم يا الله يا الله يا الله، وانصرنا على القوم الكافرين، يا محمد (ص)، یا امیرالمؤمنین (ع) یا فاطمه الزهرا(س)، آغاز شد. این مرحله که در مجموع چهار تا پنج روز از زمان شروع عملیات به طول انجامید.
در این مرحله عوامل مؤثر در پیروزی‌های اولیه سپاه اسلام عبارت بودند:
- از برخورداری رزمندگان از روحیه شهادت طلبی و ایثارگری ایجاد جادههای فرعی و تدارکاتی متعدد منتهی به خطوط مقدم جبهه که باعث تسریع در نقل و انتقالات تدارکاتی می شد،
- تجارب مفید رزمندگان در خنثی سازی سریع موانع ایذایی دشمن
- غافلگیری نیروهای عراقی با سرعت عمل رزمندگان اسلام و بی اطلاعی آنان از زمان شروع عملیات
عوامل بالا موجب شد که رزمندگان به اهداف از پیش تعیین شده خود کمتر از آنچه که انتظار می رفت، دست پیدا کنند. و بخش مهم منطقه را از آشغال دشمن آزاد کنند. در این مرحله با انهدام بخشی از تجهیزات و ادوات زرهی دشمن و تلفات سنگین عراق بخش عظیم نیروهای دشمن تحلیل رفته و دچار تزلزل روحیه و ضعف شدید رزمی شدند.
در روز چهارم عملیات نیروهای رزمنده به مواضع قبل از عملیات بازگشتند. این مرحله از پنجمین روز شروع شد.
بعد از این که رزمندگان چهار حمله پی در پی در مقابل اجرای آتش شدید توپخانه و بیش از سی و پنج پاتک دشمن را موفقیت آمیز پشت سر گذاشتند به تدریج به علت افزایش شمار مجروحین و شهدا و خستگی جسمی و روحی بیش از حد رزمندگان قوای رزمی آنان کم کم کاهش یافت و در همین حال نیروهای عراقی در حمایت آتش سنگین و بی وقفه توپخانه‌شان با به کارگیری چندین تیپ کارآزموده زرهی به تهدید مواضع آزاد شده و تحت کنترل نیروهای اسلام پرداختند.
در همان روز به علت عدم دستیابی کامل سپاه اسلام به ارتفاعات ۱۶۵ و ۱۴۶ برتری نیروهای ما از میان رفته و دشمن در این بخش از عملیات با پیروی از تاکتیک اجرای شدید آتش و با ایجاد سد آتش قوی سعی کرد از درگیری نزدیک با نیروهای ایرانی بپرهیزد و از دور با قدرت آتش توپخانه پیشروی نیروهای اسلام را محدود و از تثبیت و تحکیم مواضع آزاد شده ما جلوگیری کند.
عدم محدودیت دشمن در مصرف مهمات و امکان استفاده از آتش پرحجم آتشبارها و تجهیزات مدرن زرهی نقش مؤثری در تحقق تصمیم دشمن مبنی بر کنترل پیشروی نیروهای اسلام ایفا کرد به همین علت نیروهای تحت فرماندهی قرارگاه کربلا در اولین شب حمله نتوانستند به هدفهایشان دست یابند و در موضع خود باقی ماندند و در روز ششم عملیات به مواضع قبلی خود برگشتند.
نتایج عملیات
رزمندگان اسلام موفق شدند منطقه قابل توجهی از غرب عین خوش که ۳۱ ماه در اشغال رژیم بعث بود، را آزاد نمایند. موفقت دیگر نیروهای ایرانی در این عملیات گذشتن از موانع متعدد و پیاپی از جمله کانالهای عمیق به عرض ۸ متر تله های انفجاری میادین وسیع ،مین، سیم های خاردار حلقوی و الکترونیکی با عمق بیش از ۵۰۰ متر که در تمامی طول منطقه عملیاتی گسترده بود.
خطوط اول و دوم نیروهای متجاوز بعثی عراق را در هم شکسته و با به هلاکت رساندن و یا زخمی کردن بیش از ۸۵۰۰ تن از نفرات دشمن و به اسارت درآوردن بیش از ۳۵۰ نفر از آنان ۱۵۰ کیلومتر مربع دیگر از مناطق اشغالی میهن اسلامی را در شمال منطقه فکه آزاد کنند.
همچنین چند ارتفاع در منطقه مرزی حمرین از جمله ارتفاعات مهم ۱۱۲، ۱۴۵ و ۱۴۳ و چند روستا در حاشیه رودخانه دویرج و پاسگاه مرزی پیچ انگیزه آزاد شد. طی این عملیات مقادیر زیادی از تجهیزات و ادوات دشمن متجاوز منهدم شد.
میزان تلفات و خسارتهای دشمن در عملیات والفجر1 به نقل از اطلاعیه شماره ۱۱ قرارگاه مشترک خاتم الانبیا(ص) به شرح زیر بود:
- کشته یا مجروح ۸۵۰ تن.
- اسیر: ۳۵۰ تن.
- انهدام تانک ۹۸ دستگاه
- انهدام بالگرد: پنج فروند.
- انهدام سه واحد ۵۵۰ نفری از جیش الشعبی
- انهدام سه گردان تکاوری
- انهدام ۱۳ تیپ پیاده مکانیزه
- انهدام چهار گردان مکانیزه
