درآغاز جنگ، دشمن برای اشغال سرزمین‌های جبهه شمالی سرمایه گذاری نکرد. زیرا ارزش نظامی این جبهه کمتر از دو جبهه دیگر بود. و تنها برای حفظ کرکوک که سومین شهر مهم عراق محسوب می‌شود و به میزان اهمیت آن، نسبت به این جبهه حساسیت نشان می‌داد.
کرکوک در 255 متری شمال بغداد، پایتخت عراق قرار دارد. و يكي از مهمترين شهرهاي نفتي این کشور به شمار مي رود. برخي آمارها حاكي از آن است كه حدود 40 درصد از ذخاير نفتي عراق و حدود 70 درصد از ذخاير گازي اين كشور در كركوك واقع است.
از نظر وضعیت سیاسی نیز، كردها مي كوشند كه كركوك را به اقليم كردستان ضميمه كنند. این درحالی‌ست که اين شهر خارج از مرزهاي اداري اقليم واقع است.
از سوی دیگر، حضور فعال ضد انقلاب در جبهۀ شمال، ضمن آن‌که قوای ایرانی را به طور گسترده درگیر کرده بود، وضعیت مطمئنی را برای مرزهای عراق باعث می‌شد. به عبارت دیگر، تلاش ضدانقلاب در مناطق کردنشین، سبب امنیت مرزهای عراق شده بود.
پاکسازی غرب پیش از عملیات محمد رسول الله(ص)
در اردیبهشت سال 1359 «باشگاه افسران» سنندج در محاصره 2 هزار نفر از نیروهای ضد انقلاب و تجزیه طلب قرار گرفت كه بعد از تحمل 22 روز اسارت و گرسنگی از سوی 40 تا 50 نفر از رزمندگان اسلام، بالاخره عملیات پاكسازی سنندج در پنج محور انجام شد و محاصره ی باشگاه افسران در هم شكست.
مریوان نیز در تاریخ سوم تیر 1359 با حضور حاج احمد متوسلیان و نیروهای سپاه مریوان و پیشمرگان كُرد مسلمان از حضور ضد انقلاب پاكسازی شد. دزلی، از دیگر مناطق کردنشین نیز، در اواخر آذر1359، تعداد 200 نفر از نیروهای بومی و اعزامی تحت امر«حاج احمد متوسلیان»، شبانه به مواضع ضد انقلاب در این نقطه هجوم بردند و این روستا را پاكسازی كردند.
دالانی و ته‌ته از دیگر مناطق مرزی نیز در تاریخ 6 دی 1359 به همت نیروهای ارتش، سپاه و پیشمرگان مسلمان كُرد از دست ضد انقلاب خارج شد.
شرح عملیات محمد رسول الله(ص)
پس از آن‌که قوای ایرانی، قوای ضدانقلاب را به سوی مرز عقب راندند و امکان دسترسی آن‌ها به مرز میسر شد، ارتش عراق تجاوز زمینی را در آن جبهه آغاز کرد و در زمستان 1359 حاشیه مرزی از نوسود تا مریوان را به اشغال درآورد. در پاسخ به این حرکت دشمن، در تیرماه 1360؛ عملیات روح الله به اجرا درآمد و شرق نوسود آزاد شد. عملیات محمد رسول الله(ص) که با رمز و ذکر “لاإله إلا الله، محمد رسول الله(ص)” روز 12 دی ماه 1360 به مدت دو روز در منطقه بیاره و طویله عراق غرب شهر نوسود ایران صورت پذیرفت؛ و با فرماندهی مشترک سپاه و ارتش، در دو محور مریوان و پاوه اجرا شد که رزمندگان خودی به اغلب اهداف تعیین شده، از جمله آزاد سازی شهرک‌های مرزی نوسود، هانی گرمله، بیاره و طویله دست یافتند. لکن عواملی همچون نبودن جاده‌های مواصلاتی مناسب و حضور دشمن در ارتفاعات سرکوب منطقه- که پشتیبانی از قوای خودی را دشوار کرده بود- موجب گردید که یگان‌های عمل کننده نتوانند مناطق آزاد شده را تثبیت کنند و به مواضع قبلی خود باز گردند.
گفتنی است عملیات محمد رسول الله(ص) همچون بسیاری از عملیات‌های مشابه، در جنبه‌های چون آموزش، کسب تجربه و کادر سازی برای تداوم جنگ اهمیت داشت؛ بهترین فرماندهان نبردهای جنوب، از میان افراد کارآزموده در غرب بودند که از جمله می‌توان جاویدالاثر احمد متوسلیان، و شهیدان محمدابراهیم همت و دکتر مصطفی چمران و محمد بروجردی و پاسدار ناصر کاظمی نام برد. این عملیات یکی از آزمون‌های سخت و بزرگ چنین فرماندهانی بود.
فرماندهی سپاه که به دنبال تغییرایده ساختار رزمی سپاه می‌گشت، به دنبال این عملیات کوهستانی موفق، دو نیروی خوب خود را پیدا کرد. بنابراین از حاج احمد متوسلیان و شهید همت درخواست می‌شود که تیپی را برای حضور در جبهه‌های جنوب تشکیل بدهند. این تیپ که رسما در 17 بهمن ماه تشکیل می‌شود به نام همین عملیات « تیپ محمد رسول الله(ص)» نام گذاری می‌گردد.
نتایج عملیات محمد رسول الله(ص)
به دنبال این عملیات افتخارآفرین نیروهای ایرانی در منطقه اورامانات و عقب راندن رژیم بعث عراق و ضدانقلاب از شهر پاوه و جنوب مریوان، این نیروها به پشت مرزهای بین المللی جمهوری اسلامی ایران و عراق عقب‌گرد کردند. در این عملیات که به صورت منطقه‌ای هدایت شد، د و مقر فرماندهی از تیپ 116 و شماری از پایگاه‌های دشمن در اطراف طویله و بیاره عراق منهدم و بیش از 1500 تن از نیروهای دشمن، کشته و زخمی شدند و یا به اسارت نیروهای خودی درآمدند. دشمن همچنین تجهیزات بسیاری از جمله 15 قبضه توپخانه، 6 قبضه خمپاره انداز، یک قبضه توپ 106، 4 دستگاه تانک و جندین دستگاه خودروی زرهی را در این عملیات از دست داد.
در بخشی از کتاب “احمد متوسلیان هستم” درباره عملیات محمد رسول الله آمده است:
«در طرح عملیاتی لاإله إلا الله(ص)، محمد رسول الله، برای اولین بار در تاریخ نبرد جمهوری اسلامی، برای این‌که قدرت جمهوری اسلامی را نشان بدهیم و ثابت بکنیم که اگر اراده بکنیم قادر هستیم شهرهای عراق را نیز به تصرف دربیاوریم، از این جهت به این قسمت حمله کردیم. در مورد این طرح باید عرض کنم، در قسمت مریوان در یک لحظه به 11 نقطه حمله شد. کلا وسعت منطقه درگیری مریوان در این عملیات به طور طولی به 180 کیلومتر می‌رسید. و طول جبهۀ درگیر از مریوان تا پاوه بود. البته قسمت عمده حمله از طریق مریوان صورت گرفت. آنچه که هست هدفمان در این حمله، تصرف و استفرار نبود، هدفمان به اثبات رساندن این مسأله بود که ما قادریم مواضع دشمن را بگیریم ولی متجاوز نبستیم و این را هم ثابت کردیم و در این جریان تلفات سنگینی هم به دشمن وارد شد. طراحی عملیات در حدود پنج ماه پیش توسط سپاه مریوان، انجام شده بود و این طرح به تمام مراجع قانونی ارجاع داده شد. و چون قبلا مملکت دچار مسائلی بود که در رابطه با بنی‌صدر مطرح بود؛ از این بابت این طرح به تعویق می‌افتاد. تا این‌که با تأیید خداوند متعال و یاری‌ای که ملت کردند و تصویب شورای عالی دفاع این طرح سه ساعت بعد از نیمه شب 12 دی ماه به اجرا درآمد. کلا عملیات با طلوع خورشید و باکلمه رمز لاإله إلا الله، محمد رسول الله(ص) به وقوع پیوست و طرح عملیات کربلای 10 بود.»
